Het is waarschijnlijk een van de best bewaarde geheimen in Japan, maar intimidatie van Japanse overheidsbeambten is aan de orde van de dag, aldus een van de grootste Japanse dagbladen. In een land waar zelfs vrouwen midden in de nacht zonder gevaar alleen over straat kunnen lopen, is het gemeentetehuis een plek van verschrikking aan het worden voor degenen die daar werken.

De betrokkenen zijn vaak zo enorm bang, dat zelfs de politie weinig kan uitrichten. De moord op een 57-jarige overheidsambtenaar in 2001 is twee jaar later nog altijd onopgelost. Niemand heeft de moed om te praten, zeggen Japanse rechercheurs die de zaak onderzoeken.

De beambte weigerde jarenlang een vergunning te geven voor het dumpen van industrieel afval binnen de stadsgrenzen, omdat dat bij de wet verboden is. Zowel de politie als zijn weduwe is ervan overtuigd dat hij het handhaven van de wet met zijn leven moest bekopen. Zij zijn echter niet in staat bewijs te leveren.

Bijna elf jaar lang stond de beambte bloot aan enorme intimidatie. Zijn ervaring, toont een recent onderzoek, blijkt niet uniek te zijn. Afgelopen februari voerde de politie van de prefectuur Kagawa, zo’n 600 kilometer ten westen van Tokio, een onderzoek uit onder bijna 1500 beambten in 39 steden. Bijna 20 procent van de ondervraagden was slachtoffer van intimidatie of afpersing. Eenvijfde van de geïntimideerde beambten had uiteindelijk toegegeven aan de eisen. Verscheidene beambten vertelden dat zij afpersers afkochten met overheidsgeld, vaak op advies van collega’s die op dezelfde manier de vrede hadden bewaard.

Wat deze informatie vooral zo onrustbarend maakt, is dat Kagawa niet een verstedelijkt gebied is zoals Tokio en Osaka, waar buren elkaar nauwelijks kennen, maar een dunbevolkte landelijke regio. Als zelfs in een landelijk gebied als Kagawa 20 procent van de gemeentebeambten regelmatig wordt afgeperst en bedreigd, is er weinig hoop voor de grote steden, waar misdaadgroeperingen diepgewortelde organisaties vormen.

Verslaggevers van de Yomiuri Shinbun wekken de indruk dat het leven in de grotere steden inderdaad moeilijk is voor gemeenteambtenaren. Een ambtenaar van de gemeente Chiba, een buurstad van Tokio, werd volgens de krant zelfs door de telefoon bedreigd met een aanslag op zijn leven: „Ik ken iemand die je wil doden voor 300.000 yen (2200 euro)”, kreeg hij te horen. Dat is waarschijnlijk minder dan het maandsalaris van de ambtenaar. Zijn leven, leek de afperser te zeggen, had totaal geen waarde.

Een van zijn collega’s kreeg een lading zand over zich heen. De stad ziet schijnbaar zo veel geweld tegen ambtenaren, dat medewerkers op de afdeling industrieel afval nu steekbestendige jasjes dragen. Dat past meer bij een oproeragent dan bij een verveelde ambtenaar.

Volgens Yomiuri vindt het vele geweld waarmee ambtenaren worden geconfronteerd zijn oorzaak in hun neiging problemen te voorkomen. Hun non-avontuurlijke karakter stort hen als het ware regelrecht in het avontuur dat zij zo graag willen ontwijken. Hoe groot die neiging is bij Japanse ambtenaren blijkt uit een incident dat twee jaar geleden plaatsvond in Oiso, een vriendelijk stadje met 30.000 inwoners dicht bij het symbool van Japan, de berg Fuji.

De plaatselijke loco-burgemeester werd met grote regelmaat belaagd door vele tientallen mannen, die allemaal tot dezelfde organisatie behoorden. Een jaar lang bezochten zij regelmatig het gemeentehuis en eisten dat de gemeente hun organisatie een lening gaf boven de wettelijk vastgestelde limiet van 19,8 miljoen yen (146.000 euro). De ambtenaar die hun te woord moest staan, vertelde aan verslaggevers later hoe zij tekeergingen: „Ze sloegen op mijn bureau en knalden lege blikken op de vloer. Ik was echt bang.”

De toenmalige burgemeester meende uiteindelijk dat als de stad de lening bleef weigeren, dit onoverzienbare problemen zou opleveren. Hij besloot toe te geven aan de eis tot een hogere lening. „We hebben een politiek besluit genomen om een lening van 60 miljoen te verstrekken”, vertelde hij de mannen. Die vroegen prompt om nog 20 miljoen erbij. Deze eis werd weliswaar niet ingewilligd, maar het toont duidelijk hoe gemakkelijk het is om met een beetje openbaar kabaal de Japanse overheid onder de duim te krijgen.

Uiteindelijk werd het incident bekendgemaakt door de plaatselijke overheid en werden de mannen gearresteerd. Maar het gros van dergelijke incidenten vindt waarschijnlijk plaats achter gesloten deuren en ziet nooit het daglicht.

In een interview met Yomiuri zegt advocaat Yajima, topman van een Japans advocatenkantoor dat dergelijke problemen onderzoekt, dat veel lokale overheidsbeambten een oogje dichtdoen als een collega in de problemen raakt. Dit maakt volgens de advocaat de problemen enkel maar erger. „De betrokken overheden moeten het probleem systematisch aanpakken in plaats dat ze het overlaten aan individuele ambtenaren”, zegt Yajima. Voorlopig zijn hier geen officiële plannen voor. Voor de ambtenaren rest er dus weinig anders dan meer steekbestendige jasjes te kopen.