In Amsterdam vond maandag de presentatie van het nieuwste boek van Kuitert, ”Alles behalve kennis”, plaats. Een volle zaal hartje Amsterdam, vlak naast het Maagdenhuis, ooit bolwerk van studentenprotesten. Inmiddels zijn de studenten oud geworden, zo ook de aanwezigen bij het feestje rond het boek van de 86-jarige emeritus hoogleraar theologie aan de Vrije Universiteit.

Een gezelschap van vooral grijze mensen, diverse emeritus hoogleraren theologie en omstreden theologen à la Kuitert, zoals dr. Herman Wiersinga en ds. Klaas Hendrikse. Hendrikses nieuwe boek dat eind deze maand verschijnt, ”God bestaat niet en Jezus is zijn zoon”, is waarschijnlijk nog heftiger dan het eerste, zegt hij desgevraagd. „Het gaat nu over Jezus, toch wel de kern van het christendom.” „Ik ben een Kuitertfan”, zo verklaart hij zijn aanwezigheid, „maar mijn benadering is toch anders. Ik ploeg niet Karl Barth door zoals hij.”

Kuitert vertelt hoe hij geraakt was door de roman van Franca Treur, die inmiddels 26 drukken kent met ruim 140.000 verkochte exemplaren. „In het boek van Franca valt niemand van zijn geloof, en van een verloren jeugd of over een gekortwiekt meisjesleven hoor je Katelijne, over wie het boek gaat, niet. Het boek is veel slimmer, het beschrijft niet een proces, maar de uitkomst van een proces, en dan een proces dat al eeuwen bezig is. Godsdiensten zijn erfenissen uit het verleden, waarmee mensen betekenis verleenden aan een wereld die uit zichzelf geen betekenis met zich meebrengt.”

Franca Treur maakt geen amok, maar beschrijft het onvermijdelijke, aldus Kuitert. „Als de wereld, zeg maar de infrastructuur, verandert, past onze kijk van gisteren niet meer. Oma’s geloof slaat op een wereld die er niet meer is.”

Dan is het de beurt aan Treur om het nieuwe boek van Kuitert te typeren. Ze doet dat op een goedlachse manier, mist de rancune die bij Kuitert hier en daar toch wel is te vinden, mist zijn verbeten strijdlust, zoals die blijkt uit de omslag van zijn boek. Treur beschouwt Kuiterts nieuwe pennenvrucht niet als een opruiend boek. „Er zijn geen revolutionaire inzichten. Kuitert heeft in zijn leven veel in de war geschopt, andere theologen voor de voeten gelopen, strenggelovigen in opperste staat van woede gebracht. Nu is het tijd om nazorg te leveren, alles netjes achter te laten.”

Volgens Kuitert is de kerk een „afkickcentrum” voor gelovigen, namelijk om hen te ontwennen aan het idee dat geloof te maken heeft met kennis. Het boek getuigt volgens Treur van (na)zorg voor theologen, de kerk en ex-gelovigen, „ik dus.”

En dan volgen er toch wel pittige woorden over haar jeugd: „Ik ben ter wereld gekomen als supralapsariër, een bovenvaldrijvertje. Bij de doop is het nog maar eens gezegd dat ik met mijn drie weken oud een kind des toorns was, brandhout voor de hel. Ik had ook een heleboel vijanden, waarvan de roomsen, de remonstranten en de evangelischen ongeveer de ergste waren. Het is best fijn om je van dat alles te bevrijden.”

Jezelf bevrijden van geloof is als zeewater koken om zout te krijgen – er wordt iets gewonnen, maar er gaat iets verloren, zo klinkt het met enige weemoed. „Ik schreef er een boek over, Kuitert een boekenkast vol. Voor ons is er dus de afkickkliniek, waarin we over verlies praten. En we gaan psalmen zingen, de liederen uit onze jeugd: „Hij kan en wil en zal in nood, zelfs bij het naderen van de dood, volkomen uitkomst geven.” Ook al bestaat Hij niet.”

Gaat Kuitert in zijn afkickkliniek zitten? „Eerlijk gezegd geloof ik daar niets van”, zegt Treur. „Evenmin trouwens dat ík er in ga zitten. Ik denk wel dat Kuitert verslaafd is aan kennis, maar volgens mij is hij er allang aan gewend dat hij voor kennis van God geen moeite hoeft te doen.”

Treur geeft Kuitert daarmee goed weer. Kuitert wil het bed van de theologie eens flink opschudden, opruiming houden, zegt hij, door te stellen dat theologie geen kennis biedt over de werkelijkheid van God. „De donsveertjes vliegen in het rond maar dat hindert niet. Iemand moet het doen.”

Kritische vragen ontbreken tijdens de interactie met de zaal. Als de tijd voor de borrel aanbreekt, is Kuitert druk met signeren. Met zijn boek in de tas duiken de bezoekers dan een voor een het nachtelijk duister van het Spui in. Voor Treur en Kuitert zijn er bloemen. Maar confetti had ook goed gekund bij deze hulde.