De sluiting van TVS is vooral door de westerse pers geïnterpreteerd als het einde van de ”laatste onafhankelijke televisiezender” of zelfs van ”de laatste oppositiezender” in Rusland. Maar de werkelijke situatie lijkt iets gecompliceerder te liggen.

TVS behoorde inderdaad tot het handjevol Russische televisiezenders dat openlijk kritische vragen stelde over de door het Kremlin gevoerde politiek. Vooral het actualiteitenprogramma Itogi van journalist en tevens hoofdredacteur Jevgeni Kisjelov kenmerkte zich door een onafhankelijke journalistieke opstelling.

In het satirische programma ”Besplatnyi Syr” (gratis kaas, een ironische verwijzing naar het communisme, toen voedsel nog vrijwel gratis was) nam Viktor Sjenderovitsj regelmatig president Poetin en zijn kornuiten op de korrel. Daarentegen kenmerkten de nieuwsprogramma’s zich doorgaans door middelmatigheid met veel aandacht voor ”faits divers”.

Maar TVS was zeker niet de enige Russische zender die onafhankelijk nieuws bracht. Zo kenmerken bijvoorbeeld ook de programma’s van NTV, waarvan de Russische gasmonopolist Gazprom grootaandeelhouder is, zich door kritische en onafhankelijke journalistieke programma’s.

Zowel de nieuwsprogramma’s als het actualiteitenprogramma ”Namedni” van Leonid Porfjonov winnen het in kritische opstelling zelfs van de gelijksoortige programma’s bij TVS. Ook andere commerciële Russische televisiezenders, zoals RENTV, M1 en TNT, brengen eigen nieuwsprogramma’s die er niet voor terugschrikken een eigen geluid te laten horen.

Verder kunnen er vraagtekens worden geplaatst bij de claim dat TVS een onafhankelijke zender was. Hij was immers in handen van een aantal toonaangevende oligarchen en zakenlieden van wie bekend is dat zij de door hen beheerste media vooral aanwendden voor het lobbyen voor hun eigen belangen. En uiteraard komen die vaak niet overeen met die van het Kremlin.

De afwezigheid van een redactiestatuut en een stabiele journalistieke traditie in Rusland zorgt er feitelijk voor dat alle media, of ze nu in handen zijn van de staat of van de commercie, een speelbal zijn van hun eigenaren. Het enige grote verschil is dat de commerciële media over meer geld beschikken en dus professionelere mensen kunnen aantrekken die subtieler en op technisch hoger niveau te werk gaan.

De sluiting van TVS is in dit licht dus vooral te zien als een overwinning van het Kremlin in zijn voortdurende strijd met de oligarchen. Het heeft daarbij gebruikgemaakt van de belabberde financiële situatie bij het station. De journalisten bleken al drie maanden geen salaris te hebben ontvangen.

De sluiting betekent inderdaad een verschraling van het nieuwsaanbod, aangezien op de plaats van TVS voortaan een sportzender te zien zal zijn. Een groot aantal journalisten zal overstappen naar NTV, zelfs Kisjelov is een plaatsje in de NTV-hoofdredactie aangeboden.

Voor de meeste TVS-journalisten is dit de zender waar ze twee jaar geleden waren opgestapt uit protest tegen de overname door Gazprom. De toenmalige eigenaar van NTV, de oligarch Vladimir Goesinsky, was toen verwikkeld in een uitputtende machtsstrijd met het Kremlin, waarbij de televisiezender zich had ontpopt tot een openlijke anti-Kremlin-zender. Een multimiljoenenschuld, het openbaar worden van duistere praktijken van Goesinsky en dubieus optreden van het Kremlin deden de oligarch uiteindelijk de das om.

Een deel van het journalistencollectief stapte toen uit protest over naar de commerciële televisiezender TV-6 van de eveneens met het Kremlin in de clinch liggende oligarch Boris Berezovsky. Het gelukte de NTV-journalisten in zeer korte tijd om van TV-6 een populaire zender te maken. Dit was niet alleen het Kremlin zelf, maar ook de concurrerende staatszenders een doorn in het oog. Het gelukte ze samen met een aandeelhouder, het oliebedrijf Loekoil, de eveneens door financiële problemen geplaagde zender failliet te laten verklaren.

Maar het gelukte het journalistencollectief wederom een doorstart te maken, ditmaal met behulp van een aantal oligarchen en andere leidende figuren uit het Russische bedrijfsleven, onder de naam TVS. Onder hen bevond zich opvallend genoeg ook voormalig premier Jevgeni Primakov, een fervent tegenstander van president Poetin en inmiddels voorzitter van de Russische Kamer van Koophandel.

De zender kreeg een tijdelijke uitzendvergunning, maar is eigenlijk nooit echt tot bloei gekomen. Er waren voortdurend onderlinge conflicten tussen de aandeelhouders, die niet konden voorkomen dat er snel financiële problemen ontstonden.

Het ministerie van Informatie greep deze chaotische situatie aan om de zender onder de druk te zetten en dus uiteindelijk te sluiten, ten gunste van een door hemzelf gesponsorde sportzender. Critici spreken over bewuste Kremlin-politiek om de Russische media onder controle te krijgen in het licht van de komende parlements- en presidentsverkiezingen.