Commentaar: Kogel van links of van rechts
Wilders wordt onder vuur genomen als gevolg van de aanslagen van Anders Breivik. De reden is dat de dader van het gruwelijke bloedbad in zijn manifest met grote instemming verwijst naar de houding van de PVV ten aanzien van de moslimproblematiek.
Nu wordt Wilders door verschillende politici en commentatoren verweten dat hij door zijn vaak harde en ongenuanceerde uitspraken over de multiculturele samenleving en de ‘linkse kerk’ voeding heeft gegeven aan rechts-extremistische opvattingen zoals die van Breivik. PvdA-fractieleider Cohen en Kamerlid Dibi van GroenLinks kritiseren daarom de PVV.
Door de verwijten is Wilders in een vervelende situatie beland. Niemand wil immers worden ingedeeld in het kamp van een brute moordenaar. Daarom is het begrijpelijk dat hij zich inmiddels duidelijk van de aanslag heeft gedistantieerd. Toch is daarmee niet alles gezegd. Het punt is wel dat de bombastische taal van Wilders zorgt voor een klimaat van verharding en verscherping van tegenstellingen. In die zin is het belangrijk dat ook hij zich hierop nog eens nadrukkelijk bezint.
Weliswaar heeft de rechter vorige maand uitgesproken dat Wilders de wet niet overtreedt, maar ook de vrijheid van meningsuiting heeft haar grenzen. Alles wat mag, is niet betamelijk en nodig voor het uitdragen van een politieke boodschap. De PVV-leider moet duidelijker beseffen dat zijn woorden invloed hebben op de verhoudingen in de samenleving en het gedrag van mensen.
Opvallend is dat na een aanslag al snel een discussie losbrandt, waarbij mensen met dezelfde politieke voorkeur of identiteit als de dader(s) min of meer medeverantwoordelijk worden gehouden voor het gebeuren, terwijl ze er veelal niets mee te maken hebben. Dat was bijvoorbeeld het geval na de moord in 2002 op de politicus Pim Fortuyn door de milieuactivist Volkert van der G., de moord in 2004 op filmmaker en columnist Theo van Gogh door de extremistische moslim Mohammed B., en de aanslagen op de Twin Towers in New York (2001) en de metro in Londen (2005).
Discussies over de vraag of de kogel van links of van rechts kwam, zijn enerzijds begrijpelijk omdat mensen oorzaken én zondebokken zoeken. Maar anderzijds leiden ze tot een verscherping van de tegenstellingen.
Degenen die ingedeeld worden in het kamp van de dader(s) voelen zich gedwongen om zich te verdedigen. Dat is ook nu het geval. Wilders moest zich distantiëren van Breivik. Dat geldt in mindere mate ook voor christelijk conservatieven en de SGP, omdat de dader zich beroept op de Bijbel. Weliswaar selectief en geheel verkeerd, maar het feit ligt er.
Belangrijk is dat politici hun verantwoordelijkheid nemen en niet goedkoop en populistisch hun gelijk proberen te halen. Dat verscherpt de verhoudingen in de samenleving alleen maar. Een discussie is goed. Laat deze echter niet worden gevoerd om elkaar ongenuanceerd op de korrel te nemen, maar om te zoeken naar de oorzaken van de aanslag. Hoe kan het dat iemand zoiets doet? Kan dat worden voorkomen? Essentieel daarvoor zijn in ieder geval meer wederzijds begrip en respect in de samenleving.
