De maatregelen die sinds 2009 al zijn genomen, hebben minder effect dan in het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) was beoogd. Het meeste effect zou het op grote schaal invoeren van schonere motoren en schonere brandstoffen hebben. Ook het invoeren van een 80-kilometerzone op snelwegen levert volgens het onderzoek een relevante bijdrage aan het terugdringen van de concentraties stikstofdioxine. Maar dit zijn maatregelen die op nationaal niveau moeten worden geregeld.

De rekenkamers verwijten het kabinet-Rutte te weinig oog te hebben voor de luchtkwaliteit in de Randstad, een van de vuilste plekken van Europa als het om luchtkwaliteit gaat. Dat komt onder meer door het vele verkeer op de wegen in en rond de vier grote steden. Maatregelen als harder rijden, het afschaffen van de subsidieregeling voor schone bestelauto’s en de aangekondigde bezuinigingen op het openbaar vervoer zijn weinig bevorderlijk voor een betere luchtkwaliteit, betogen de rekenkamers. Bovendien hebben maatregelen die zijn aangekondigd niet voor 2015 het gewenste effect, maar kunnen ze vooral succes hebben op de langere termijn.

Vooral in Rotterdam is het volgens de rekenkamers erg slecht gesteld met de luchtkwaliteit, al stelt het stadsbestuur dat dat wel meevalt. De rekenkamer Rotterdam stelt dat in de havenstad op zeker vijf plekken in 2015 niet aan de Europese norm kan worden voldaan. De maatregelen die de gemeente heeft genomen om wel te kunnen voldoen, hebben nauwelijks tot geen effect.

De rekenkamers beklemtoonden bij de presentatie dat het Nederland in 2015 veel geld kan gaan kosten als niet aan de Europese normen wordt voldaan. Zo kan de rechter bouwprojecten verbieden als niet aan de normen voor luchtkwaliteit wordt voldaan, maar kan de Europese Commissie Nederland ook flinke boetes opleggen. Bovendien is het slecht voor de volksgezondheid als de Europese normen niet worden gehaald.

Het ministerie van Infrastructuur & Milieu zegt dinsdag in een reactie zich in hoofdlijnen wel te herkennen in de conclusies van de rekenkamers. Maar volgens een woordvoerder heeft staatssecretaris Joop Atsma (Milieu) maatregelen in petto die de situatie moeten verbeteren. Zo moet er eind 2011 een subsidieprogramma komen voor motoren die stikstofarm zijn.

Volgens de zegsman is er geen reden voor vrees dat de grote steden in 2015 niet voldoen aan Europese normen voor stikstofdioxide. „We moeten het gewoon halen”, stelt hij. De Kamerfractie van GroenLinks heeft al laten weten van het kabinet extra maatregelen te verwachten om de luchtkwaliteit in de grote steden te verbeteren.