Rome; dat is de stad waar alles oudheid ademt, van het Colosseum, het Forum Romanum en de Sint-Pieter tot de laagdrempelige Spaanse Trappen en de Trevifontein. Maar sinds een jaar is de stad weer helemaal bij de tijd. Het museum Maxxi staat garant voor moderne kunst uit de 21e eeuw. Maxxi, dat is: Museum of Art for the XXIst Century.

Maxxi is onderdeel van de rustige wijk Flaminio. De Iraaks-Engelse architecte Zaha Hadid tekende voor het ontwerp. Op het eerste gezicht is dat weinig spectaculair. Maar wie het terrein oploopt, ontdekt dat dit niet een doorsnee witgeschilderde voormalige kazerne is, zoals er vroeger zo veel in Flaminio stonden. Het gaat hier om een nieuw, volstrekt atypisch gebouw tussen Romeinse huizen.

De nog jonge Iraaks-Engelse Hadid liet in 1998 in een internationale competitie 273 collega’s achter zich. Grote namen als Rem Koolhaas, Jean Nouvel en Steven Holl hadden ook graag Maxxi gebouwd. Hadid won, maar heeft dat ook geweten. Maxxi was, niet zonder reden, keer op keer onderwerp van felle discussie. Betrof het niet het ontwerp, dan wel de kosten. Hadid begrootte het op 70 miljoen euro, maar na verschillende bouwstopps en tien jaar werken kostte het museum bij oplevering 150 miljoen euro.

Voor de ingang ligt een reusachtig skelet, gemaakt door Gino De Dominicis. Hier ligt de wervelende wereld van Rome ineens ver weg. Het grote witte binnenplein, het skelet, het grootse golvende, gewelfdegebouw; dit is de wereld van Hadid.

Waar een doorsneemuseum witte wanden, strakke hoeken en klinische zaaltjes heeft, wordt de bezoeker in Maxxi met zachte hand gedwongen van de ene ruimte naar de andere te gaan. Zwarte trappen en bruggen die lijken te zweven, brengen de bezoeker naar een volgende verdieping. Muren die uit het lood staan, zalen met ronde vormen; het gebouw ademt een organische sfeer, terwijl het toch ook strak en modern aanvoelt.

Van onderaf zijn de trappen onherkenbaar, grote slangen van wit tl-licht kruipen omhoog. Vanaf de hoogste ‘brug’is de receptie van het museum goed te zien, het lijkt een druppel die in de strakke witte vloer gevallen is.

Spelen de vernieuwende vormen al een spel met het gevoel van de bezoeker, de verwarring slaat pas echt toe aan de top, op de bovenste bouwlaag. Deze verdieping ligt volledig uit het lood. De bezoeker moet zichzelf herpakken om met frisse blik zijn museumronde te vervolgen.

Hadid (1950), geboren in Bagdad, droomde er als klein meisje al van om architect te worden. Na haar studie wiskunde in Beiroet studeert ze architectuur aan de Architectural Association School in Londen. Op 30-jarige leeftijd richt ze een architectenbureau op dat projecten bouwt van Kopenhagen tot Madrid en van Dubai tot Boedapest. In 2004 wint ze, na al diverse prijzen in ontvangst genomen te hebben, als eerste vrouw de prestigieuze Pritzker Architecture Prize van de Hyatt Foundation; de Nobelprijs voor architectuur. Tot op heden is zij de enige vrouw die deze prijs won.

Over de filosofie achter Maxxi schrijft Hadid weinig verrassends. „Het moet een spel van lijnen worden, niet een gebouw op zichzelf, maar een gebouw dat samenvloeit met de ruimte in en om het museum.”

In 2010 won Maxxi won de belangrijkste architectuurprijs van Groot-Brittannië, de Stirling Prize, een geldprijs van 20.000 pond.

Hadid kon met haar grootse bouwwerk ook rekenen op kritiek. De Italiaanse kunstcriticus Vittorio Sgarbi noemt Maxxi geen museum maar een mausoleum; van Hadid. Het museum zou zo prominent aanwezig zijn dat het zelf een kunstwerk is dat de te exposeren kunst ondergeschikt maakt.

Maar maakt dat dit project juist niet tot een prachtig gesamtkunstwerk, álles draait hier om de kunst, binnenkant, buitenkant en inhoud.

Rietveld in Rome

De tentoonstelling ”Rietvelds universum” van het Centraal Museum Utrecht is tot juli te zien in Maxxi. De succesvolle Nederlandse tentoonstelling verhuisde in maart naar Rome. Volgens de directeur van het Centraal Museum Utrecht bewijst de overname van de expositie door het Italiaanse Maxxi het grote internationale belang van de Utrechtse architect Gerrit Rietveld. Ook de werkplaats van Rietveld, waarin bezoekers zelf met ontwerpen aan de slag kunnen, staat in Italië. Rietvelds tentoonstelling trok in Nederland meer dan 45.000 bezoekers.