Wie van dr. Jules Schelvis (90), een van de weinige Joden die Kamp Sobibor overleefden, het strengst mogelijke vonnis over Demjanjuk verwacht, vergist zich. „Het kleine beetje humanisme dat hij niet heeft vertoond, zou ik wel in praktijk willen brengen: hij heeft straf verdiend, maar hij is 91. Hij is de enige die weet wat hij gedaan heeft en heeft dat een groot deel van zijn leven moeten meetorsen. De rest van zijn leven zou hij in betrekkelijke rust moeten kunnen doorbrengen. Maar ik denk dat ik de enige ben die de mogelijkheid ”wel veroordeling/geen straf” openhield.”

Dat Demjanjuk zou worden veroordeeld, verwachtte Schelvis wel. Dat de oud-kampbewaker vanwege zijn leeftijd werd vrijgelaten, is volgens de ex-gevangene echter een straf: „Hij genoot in de gevangenis een uitstekende verzorging, in een eigen kamer met televisie en onder controle van artsen. Nu moet hij het weer alleen zien te fiksen.”

Schelvis was een van de aanklagers tijdens de rechtszaak tegen de man die werd beschuldigd van medeplichtigheid aan de massamoord op Joden in het Poolse vernietigingskamp. De enige andere Sobiboroverlevende in Nederland wilde niet aan het proces deelnemen.

Het afleggen van een verklaring voor de rechtbank in München was „een opgave”, zegt Schelvis. „Er kwam weer zo veel boven. Ik heb in Sobibor als het ware met één been in de gaskamer gestaan. Mijn vrouw en haar familie zijn er binnen een halfuur na aankomst vermoord. Het vervulde me met trots dat hun namen donderdag door de voorzitter van de rechtbank werden genoemd. Uiteindelijk zijn de Joden toch de grote verliezer van het proces: de moord kan niet ongedaan gemaakt worden.”

Rachel, zijn vrouw, was nog maar twintig. Ook „haar ouders, zuster en broertje en nog 2921 andere Joden die op die dag uit Westerbork waren gekomen, zijn op de meest afschuwelijke wijze vermoord”, verklaarde Schelvis voor de rechtbank. „Soms probeer ik mij voor te stellen hoe het leven van 170.000 mensen in de donkere gaskamers tot hun einde kwam. Zij zullen zich, naakt als zij waren, aan elkaar hebben vastgeklampt toen bleek dat er geen water uit de douchekop stroomde, maar een sissend geluid tot hen doordrong.”

Het aantal keren dat Schelvis terugging naar Sobibor, is „niet te tellen”, zegt hij. „Maar vanwege mijn leeftijd kom ik er nu al enkele jaren niet meer.”

Schelvis richtte in 1999 Stichting Sobibor op omdat het kamp te veel in het vergeetboek was geraakt. „Mijn doel is bereikt: iedereen kan nu weten wat daar is gebeurd. Dat moet in herinnering blijven.”