De verdeeldheid tussen de twee partijen ontstond nadat in 2007 Hamas de Fatahstrijdkrachten in de Gazastrook versloeg. De Palestijnse Autoriteit bleef aan de macht op de Westelijke Jordaanoever. Mahmud Abbas, president van de Palestijnse Autoriteit en hoofd van de Fatahpartij, benoemde in 2007 Salam Fayyad tot premier op de Westoever. Ismail Haniyah bleef Hamaspremier in de Gazastrook.

Het akkoord houdt in dat de Palestijnen een nieuwe, gezamenlijke regering oprichten. Deze moet de verkiezingen voorbereiden voor een nieuwe president, het parlement en de nationale raad van de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO). Verder moet deze regering de verdeeldheid bestrijden, de nationale instellingen op de Westoever, in de Gazastrook en in Jeruzalem verenigen en de verpauperde Gazastrook opbouwen.

De partijen wacht nu de ingewikkelde taak het akkoord uit te voeren. Er zijn nog vele gesprekken nodig om de details uit te werken. Om te beginnen moeten ze het eens zien te worden over de wijze waarop de verkiezingen worden gehouden. Fatah vindt dat het huidige systeem Hamas te veel voordelen biedt.

Afstaan

De aangekondigde vrijlating van gevangenen brengt potentieel ook problemen mee. Als vrijgelaten Hamasactivisten op de Westoever zich opnieuw bezighouden met terreur kan dat ernstige problemen veroorzaken in de relatie tussen de Palestijnse Autoriteit en Israël. Ook lijkt het onwaarschijnlijk dat Hamas macht zal willen afstaan in de Gazastrook, of Fatah aan Hamas op de Westoever, als de verkiezingsuitslagen de partijen daartoe zouden dwingen.

De partijen verschillen ook van mening over de positie van de Palestijnse premier Salam Fayyad. Hamas wil een andere premier, maar Abbas wil Fayyad houden als regeringsleider. Fayyad geniet namelijk het vertrouwen van de westerse wereld omdat hij orde op zaken heeft gesteld, corruptie succesvol heeft bestreden en Palestijnse staatsinstellingen heeft opgebouwd.

Het ontslag van Fayyad zou de internationale steun in gevaar kunnen brengen. Een alternatief waarover Hamas en Fatah mogelijk overeenstemming bereiken, is dat Fayyad minister van Financiën wordt.

Noodzakelijk

Het waren de omstandigheden die Fatah en Hamas dwongen tot een akkoord. Verschillende veranderingen in het Midden-Oosten maakten nationale eenwording noodzakelijk.

Midden maart braken er in de Gazastrook en op de Westelijke Jordaanoever demonstraties uit. De onrust in de Arabische wereld dreigde over te slaan naar de Palestijnse gebieden. Palestijnse jongeren eisten dat de Gazastrook en de Westoever zich weer zouden verenigen en dat er meer democratie zou komen.

Voor de Palestijnen is eenheid ook belangrijk met het oog op de erkenning van een Palestijnse staat in september. Abbas hoopt dat zeker 150 landen in de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties de staat Palestina zullen erkennen binnen de grenzen van voor 1967. Het is beter voor de beeldvorming als de Palestijnen dan verenigd zijn.

Hamas wil geen spelbreker zijn, want internationale erkenning betekent een belangrijke politieke stap vooruit voor de Palestijnen. Daar heeft ook Hamas baat bij.

Ook voor Abbas persoonlijk is nationale verzoening gewenst. Hij is van plan af te treden. De president hoopt de geschiedenis in te gaan als de man die het Palestijnse volk herenigde. Een eventuele nieuwe splitsing tussen Hamas en Fatah laat hij aan zijn opvolgers over.

Hamas heeft nog een belangrijke reden om de deal te sluiten. De toenmalige Egyptische regering van Hosni Mubarak stelde zich in het conflict tussen Fatah en Hamas positief tegenover Fatah op. Egypte zag Hamas als een bedreiging. Toen Hamas aan het bewind kwam, sloot Egypte de grens met de Gazastrook af.

De nieuwe Egyptische regering staat positiever tegenover Hamas. Caïro heeft laten weten bereid te zijn de grensovergang bij Rafah weer te openen.

Evenwichtig

In de optiek van Hamas is de huidige Egyptische regering evenwichtig. Enkele weken nadat ze aan de macht kwam, was Hamas bereid het akkoord met Fatah te accepteren.

De relaties tussen Hamas en het Syrische regime verslechteren. Het hoofdkwartier van Hamas bevindt zich in Damascus. De moslimbroeders doen mee aan de protesten tegen de Syrische president Bashar al-Assad en Hamas komt voort uit de moslimbroederschap.

Hamas heeft nieuwe bases nodig en Egypte kan daarbij helpen. Het Egyptische regime gaat akkoord met de oprichting van een Hamaskantoor in Caïro.

Fatah en Hamas zullen hun best doen op zijn minst de nationale eenheid te bewaren tot september, als de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties bijeenkomt.

De kans is echter groot dat de samenwerking van tijdelijke aard is. De omstandigheden die nu noodzaken tot een akkoord, kunnen morgen namelijk weer veranderen.

Israël en VS negatief over akkoord

Voor de Palestijnen is het verzoeningsakkoord misschien een grote stap voorwaarts, maar voor Israël en Amerika vormt het een zware tegenvaller.

Fatah erkent officieel het bestaansrecht van Israël. De partij is bereid met Israël te onderhandelen over een tweestatenoplossing.

De radicaalislamitische Hamasbeweging daarentegen verwerpt het bestaansrecht van Israël en ziet terreur als geoorloofd middel om tegen Israël te strijden.

Het handvest van Hamas stelt in artikel 13 dat een vredesoplossing of internationale conferentie om het Palestijnse probleem op te lossen tegen de ideologie van Hamas ingaat, „want het opgeven van enig deel van Palestina is als het opgeven van een deel van de religie.”

Artikel 15 geeft elke moslim de taak een heilige oorlog (jihad) te voeren als een vijand van een moslim een stuk land heeft afgenomen. Artikel 22 van het handvest is antisemitisch. Dit artikel bevat een complottheorie over pogingen van Joden om de wereld te beheersen.

Hamas is bij Israëliërs ook berucht om het gebruik van geweld. Zelfmoordterroristen hebben vele aanslagen gepleegd op Israëlische bussen, winkels en restaurants. In de afgelopen jaren werden dorpen en steden rondom de Gazastrook beschoten met raketten.

Israël weigert met Hamas te onderhandelen, omdat de beweging niet voldoet aan de drie eisen van het kwartet voor het Midden-Oosten (VS, VN, EU en Rusland). Dat zijn stopzetting van geweld, erkenning van Israël en acceptatie van de akkoorden tussen Israël en de Palestijnen.

Tegenslag

De Israëlische premier Benjamin Netanyahu heeft daarom meermalen negatief op de nationale verzoening gereageerd. Hij riep de Palestijnse president Mahmud Abbas op de overeenkomst te annuleren en vrede met Israël te sluiten.

Het akkoord tussen de Palestijnse Autoriteit en Hamas betekent volgens Netanyahu een forse tegenslag voor het vredesproces. „Hoe is het mogelijk vrede te bereiken met een regering waarvan de helft oproept tot vernietiging van de staat Israël en die zelfs de aartsmoordenaar Osama bin Laden prijst?” zo vroeg de premier zich af.

De Israëlische minister van Financiën, Yuval Steinitz, besloot de overdracht van belastinggelden die Israël voor de Palestijnen heft, uit te stellen. Het gaat om een bedrag van omgerekend circa 60 miljoen euro.

Steinitz zei dat de Palestijnen moeten bewijzen dat het geld niet in handen komt van een terreurorganisatie. De bewindsman raakte hiermee een gevoelig punt. De Palestijnse functionaris Saeb Erekat noemde de beslissing „financiële piraterij.”

Het scheidende hoofd van de Israëlische veiligheidsdienst Shin Bet, Diskin, zei woensdag dat hij de kans gering acht dat het binnen twee tot drie jaar een werkelijke verzoening tussen Fatah en Hamas tot stand komt. Twee obstakels zijn bijvoorbeeld de weigering van Hamas om Fatah een steunpunt in de Gazastrook te geven en de weigering van Fatah om Hamas weer een plek te geven op de Westoever. Diskin meent wel dat Israël voorlopig kan doorgaan met veiligheidssamenwerking met de Palestijnen.

Streven

Negatieve reacties kunnen de Palestijnen ook vanuit andere landen verwachten. Enkele Amerikaanse Congresleden die zich de afgelopen jaren ingezet hebben voor economische hulp aan de Palestijnse Autoriteit, zijn er nu tegen om de Palestijnen verder te helpen.

De nieuwe voorzitter van het comité voor buitenlandse zaken, de Republikein Ileana Ros-Lehtinen, heeft duidelijk gemaakt dat ze ernaar zal streven de hulp aan de Palestijnse Autoriteit stop te zetten. Ze wees er ook op dat terwijl Abbas Hamas „onze broeders” noemt, hij intussen weigert met Israël over vrede te onderhandelen.

Minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton zei donderdag dat Washington geen steun geeft aan een regering waarvan Hamas deel uitmaakt. VN-secretaris-generaal Ban Ki Moon en de Europese chef buitenlandse zaken, Catherine Ashton, zeiden te hopen dat Hamas zal afzien van geweld. Alleen Moskou verwelkomde de hereniging.

Belang

Enkele Israëlische diplomaten zouden genuanceerder hebben gereageerd. De Palestijnse verzoening biedt volgens een intern rapport van het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken, dat uitlekte naar het dagblad Ha’aretz, de mogelijkheid tot een verandering onder de Palestijnen die in het belang van Israël kan zijn.

Als Israël de Palestijnse eenheidsregering constructief benadert, zouden de Palestijnen moeten kiezen tussen wat de nieuwe regering wil bereiken en de weigering van Hamas om Israël te erkennen.

Een positieve benadering zou ook de betrekkingen tussen Jeruzalem en Washington ten goede komen. Israël zou eveneens moeten afzien van stappen die de internationale positie van de Joodse staat verzwakken. En die verzwakking is voor Israël beslist ongewenst, vooral nu de Palestijnen erkenning voor een Palestijnse staat bij de Algemene Vergadering van de VN hopen te verkrijgen.