Imposant rijzen de vier gepleisterde pilaren op aan weerszijden van de ingang. Ze ondersteunen de neoklassieke driehoekige gevel. Aan weerszijden staan twee stalen minaretten.

De gebedshuis voor moslims staat op een binnenpleintje in de Chinese buurt van Den Haag, vroeger midden in de Joodse buurt. Daar vestigen zich vanaf de 17e eeuw veel Joden.

De synagoge aan de Wagenstraat wordt in 1844 geopend voor Duitstalige (Asjkenazische) Joden. Het is de glorietijd van het Jodendom in Nederland. De synagoge is daarom niet alleen groots van opzet, ook de bouwsstijl en de inrichting zijn luxe en duurzaam. „De ventilatoren van 1843 werken nog steeds”, zegt Islam Erkul, bestuurslid van de Turks-islamitische Mescidi Aksamoskee, trots. Hij wijst naar boven. Daar prijken versierde roosters onder de ventilatoren.

Het Joodse leven in de hofstad wordt in de Tweede Wereldoorlog bijna weggevaagd door de deportaties. „Het aantal Haagse Joden nam af van 17.000 naar 2000”, vertelt imam Cevdet Keskin, algemeen coördinator van de Islamitische Stichting Nederland, de eigenaar van de moskee.

In 1975 verkoopt de Joodse gemeenschap de synagoge aan de gemeente Den Haag voor het symbolische bedrag van 1 gulden. De Thorakast (”aron”) uit 1723 wordt naar Israël overgebracht. De gemeente neemt het gebouw in gebruik als onderkomen voor daklozen en drugsverslaafden. „Het pand ging daardoor sterk achteruit”, weet Erkul.

Ondertussen zijn duizenden Turkse moslims in Den Haag op zoek naar een grotere moskee. Zij krijgen de voormalige synagoge in het vizier, maar de gemeente ligt in hun beleving dwars.

Als in 1978 in hun provisorische moskee, gevestigd in een houtzagerij, brand wordt gesticht, barst de bom. Tientallen Turkse Nederlanders breken diezelfde dag nog in de voormalige synagoge in en bezetten die een maand lang. „De politie ging ervan uit dat wij de bezetting zouden opgeven, maar wij losten elkaar af”, zo verklaart een oudere moslim die aan de actie meedeed.

Jarenlang onderhandelen de Turkse leiders met de gemeente. Pas in 1981 verkoopt Den Haag het gebouw voor 1,4 miljoen gulden aan de Turkse gemeenschap. „De gemeente heeft er fors aan verdiend”, constateert Erkul nuchter.

De Turks Islamitische Vereniging verbouwt de voormalige synagoge tot moskee. In 1981 verdwijnen de Hebreeuwse teksten en het dito jaartal 5604 (1844) van de gevel.

Zes jaar later komen de minaretten erbij. Het kunstwerk dat de richting naar Mekka aangeeft, de ”mihrab”, wordt tegen de zuidoostelijke muur gemetseld – zowel Joden als moslims in het Westen bidden met hun gezicht naar het oosten.

Er komen drie volgens islamitische kunst versierde ”minbars” (een soort preekstoelen) aan de zijkant van de ruimte. De vrouwengalerijen blijven als zodanig in gebruik. Namen van Allah, de profeet Mohammed en Koranteksten worden op de wanden en het plafond geschilderd.

Hoe kijkt Keskin ertegenaan dat zij een voormalig Joodse synagoge in bezit hebben? „Volgens mij is dit het enige voorbeeld in Nederland van een voormalige synagoge die als moskee wordt gebruikt. Het is een mooi gebouw, waar veel moslims van andere nationaliteiten naartoe komen. Ook diverse medewerkers van ambassades komen hier vrijdags.”

Heeft hij enig idee hoe Joden ertegenaan kijken? „Leden van de Joodse gemeenschap komen nog wekelijks op bezoek. Een enkeling heeft hier nog Thorales gekregen. Sommigen zijn blij dat het een gebedshuis is gebleven, anderen vinden het toch jammer dat het geen synagoge meer is.”

Het vreedzaam samenleven van Jood en moslim blijkt buiten. Daar staat een auto met een davidssterembleem achter de voorruit. Erkul: „Dat is van een vrouw die hier in de buurt werkt.”

Aanvulling 7 april 2011

Imam Cevdet Keskin zegt in RD 05-04 dat bij zijn weten de Mescidi Aksamoskee in Den Haag de enige Nederlandse synagoge is die als moskee wordt gebruikt. Uit nieuwe informatie blijkt dat ook de voormalige synagoge in Tiel als moskee wordt gebruikt.

Dit is het eerste deel in een serie over synagogen.