De Ab Harrewijn-rede is ingesteld ter nagedachtenis van het GroenLinks-kamerlid Harrewijn, die vorig jaar onverwachts overleed. Als industriepastor en als politicus was Harrewijn, die opgroeide in een orthodox Nederlands Hervormd gezin, zeer begaan met mensen aan de zelfkant van de samenleving en met minima.

Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en de Landelijke Cliëntenraad (belangenbehartiging van uitkeringsgerechtigden) besloten samen om Harrewijn te eren met een jaarlijkse lezing. Woensdag, tijdens het eerste congres van de Landelijke Cliëntenraad, vond de eerste rede plaats.

Minister De Geus benadrukte dat „Ab en ik” de aandacht voor het individu en voor goed werkende organisaties die de uitkeringen verzorgen, deelden. „Werk staat centraal. Werk geeft het leven zin en structuur.”

Maar blijkbaar zaten de vertegenwoordigers van de uitkeringsgerechtigden, die massaal naar het congres van de Landelijke Cliëntenraad waren afgereisd, niet op dit soort teksten te wachten. De bewindsman had zijn rede nog maar amper afgerond of velen kwamen naar het podium om daar bij de microfoon hun kritische vragen te stellen over het eind vorige week verschenen regeerakkoord tussen CDA, VVD en D66.

De Geus kon op een aantal punten de kou uit de lucht nemen, maar niet overal. Allereerst kwamen de maatregelen in de gezondheidszorg aan de orde. De invoering van eigen bijdragen, de invoering van een eigen risico van 200 euro per ziekenfondsverzekerde en de noodzaak om aanvullende verzekeringen te sluiten omdat het verstrekkingenpakket wordt verkleind (onder andere minder fysiotherapie en tandartszorg) doen een aanslag op het bestedingsbudget van mensen.

De Geus wist van de hoed en de rand, want behalve minister van Sociale Zaken is hij sinds het vertrek van Bomhoff ook waarnemend minister van Volksgezondheid. De bewindsman beloofde er zijn best voor te doen om bij de nieuw in te voeren zorgtoeslag rekening te laten houden met de kosten van eigen bijdragen, eigen risico’s en aanvullende verzekeringen.

De zorgtoeslag moet ervoor zorgen dat mensen met lage en middeninkomens na de samenvoeging van ziekenfondsen en particuliere verzekeringen niet meer dan een bepaald percentage van hun salaris kwijt zijn aan zorgkosten. Of die zorgtoeslag er al komt voor het moment dat de mensen meer eigen bijdragen, hogere eigen risico’s en aanvullende verzekeringen moeten betalen, is echter zeer de vraag. De Geus liet zich daar niet over uit.

De vraag van een van de aanwezigen of de hoogte van een minimumuitkering voldoende is om te kunnen leven als de huursubsidie is verlaagd, de premies van de ziekenfondsen omhoog zijn gegaan en er een eigen risico in de zorg is ingevoerd, kon De Geus aardig pareren. Hij beloofde dat hij de effecten van de plannen goed zal nagaan en zegde toe dat er op minimumniveau bestaanszekerheid zal blijven.

Vervolgens kreeg de bewindsman van een congresganger een kritische vraag over de invoering van de partnertoets in de bijstand. Straks krijgt iemand wiens partner een goed salaris heeft, geen volledige of gedeeltelijke bijstand meer na afloop van de WW of WAO.

Hier kon de bewindsman geen toezeggingen doen. Hij vindt het niet meer dan reëel dat de Bijstandswet, als allerlaatste vangnet, rekening houdt met een eventueel ander inkomen binnen het gezin. Het enige dat de minister tot troost kon zeggen, is dat oudere werknemers in de bijstand (IOAW) straks, net als nu, niet te maken krijgen met een vermogenstoets.

Ook de aanwezige journalisten hadden behoefte om na afloop van de bijeenkomst over al deze onderwerpen vragen te stellen aan de bewindsman. Bijvoorbeeld over de herkeuring van WAO’ers onder de 45 jaar. CDA-leider Balkenende en zijn D66-collega Dittrich zeiden dinsdag tijdens het debat over de formatie dat het inkomen van deze mensen gegarandeerd moet worden, zodat ze niet via de WW later in de bijstand terechtkomen. De VVD voelt daar niets voor. Hoe kijkt CDA’er De Geus, die weer terugkomt op Sociale Zaken, daar tegenaan?

Gelegenheid om de vragen te stellen was er echter niet. De minister reikte op het podium van het Amsterdamse cultureel centrum De Meervaart een prijs van 5000 euro uit aan de cliëntenraad die er het best in was geslaagd om de cliënt in beeld te brengen, en verdween vervolgens geruisloos tussen de coulissen. Journalisten die daarna naar de uitgang van het gebouw renden, waren te laat. Ze konden nog net zien hoe de geblindeerde BMW van de bewindsman het Meervaartterrein afdraaide.