Afgelopen woensdag veroordeelde een rechtbank in Jakarta de 31-jarige Gayus tot zeven jaar gevangenisstraf voor het accepteren van steekpenningen van een Indonesisch bedrijf. Talloze Indonesiërs schreeuwden de afgelopen dagen moord en brand over de lichte strafmaat van Gayus, die de afgelopen jaren de belastingen regelde van zeker 151 bedrijven. Het toonaangevende blad Tempo schatte dat de overheid hiermee omgerekend minstens 500 miljoen euro misliep aan overheidsinkomsten. Maar het belangrijkste huzarenstukje van Gayus was zijn reis naar een tennistoernooi in Bali, afgelopen november, terwijl hij een extreem lage gevangenisstraf uitzat in Jakarta. Ondanks zijn vermomming met pruik en bril herkende een persfotograaf Gayus, die de cipiers in zijn gevangenis had omgekocht.

De ontdekking bleek het topje van de ijsberg. Eind december werd bekend dat Gayus ook tijdens zijn gevangenschap naar het naburige Maleisië, Singapore en zelfs een gokparadijs was gevlogen. Corrupte immigratieambtenaren in Jakarta voorzagen hem van valse paspoorten. Een oplettende medepassagier ontdekte hem en zond een brief naar Kompas, de grootste krant van Indonesië.

Iedereen in Indonesië spreekt over Gayus, die het symbool is geworden van de verliezende strijd tegen corruptie in de archipel. Een ex-gevangene en zanger in Noord-Sulawesi schreef zelfs een lied over hem, dat prompt een hit is geworden in Indonesië. De zanger werd onmiddellijk telefonisch bedreigd door onbekenden.

Vandaag besloot Yudhoyono in te grijpen en kondigde hij twaalf maatregelen aan waarmee zijn regering de zaak-Gayus wil blootleggen. Geen eenvoudige taak, want de verklaringen van Gayus in de rechtszaak maakten duidelijk hoe uitgestrekt het netwerk is van corrupte functionarissen bij justitie, politie, immigratie en de belastingdienst. Het belangrijkste punt van de 61-jarige president was het directe ontslag van topfunctionarissen betrokken in corruptie.

Vrijdag besloot minister Agus Martowardojo zijn hoofd van de belasting naar huis te sturen, een dag eerder moest de directeur-generaal Immigratie vertrekken. Het zijn druppels op een gloeiende plaat, temeer omdat Yudhoyono’s belangrijkste opponent een grote rol wordt toegedicht in het reusachtige belastingschandaal. De steenrijke tycoon Aburizal Bakrie leidt de machtige Golkarpartij en ambieert volgens waarnemers het presidentschap in 2014. Zeker drie bedrijven van zijn zakenimperium zouden met hun belastingen geholpen zijn door de nu beroemde belastingambtenaar Gayus Tambunan.

Ondertussen heeft de kritiek op de Javaanse oud-generaal Yudhoyono de afgelopen weken een nieuw hoogtepunt bereikt met het optreden van negen prominente religieuze leiders, die de regering van grove leugens beschuldigen. De negen typeren zichzelf als „een nieuwe morele beweging” in Indonesië.