De openbaarmakingen van WikiLeaks gingen gepaard met een merkwaardige golfbeweging op de spanningsboog. Het begon met angstige verwachtingen over wat er zou komen. Diplomatieke posten zetten zich wereldwijd schrap en politici bereidden zich voor op ernstig gezichtsverlies.

Toen brak het uur van de waarheid aan, afgelopen zondag. Klokkenluider WikiLeaks slingerde duizenden vertrouwelijke berichten de wereld in. Aanvankelijk overheerste de schok over het feit dat WikiLeaks de hand op zo veel geheim materiaal had weten te leggen. En verbazing over de kennelijke onachtzaamheid –of wellicht zelfs kwade opzet– van diplomaten.

Daarna volgde toch iets van opluchting. De onthullingen bleken grotendeels een bevestiging van wat we allemaal al wisten. Slechts hier en daar wendde een diplomaat of politicus een roodaangelopen hoofd af, toen duidelijk werd dat hij of zij iets onaardigs over een al dan niet bevriend staatshoofd of regeringsleider had verklaard.

Ondanks die opluchting nam de spanning in de loop van deze week weer toe. Want het is één ding als Amerikaanse diplomaten bondskanselier Angela Merkel omschrijven als iemand „die risico’s vermijdt en weinig creatief is” of de Noord-Koreaanse leider Kim Jung Il een „slappe oude kerel” noemen.

Serieuzer wordt het echter als het Britse ministerie van Buitenlandse Zaken Rusland betitelt als een „corrupte autocratie.” Of als uit de uitgelekte documenten duidelijk wordt dat de CIA in 2004 in Macedonië een Duitse staatsburger hebben opgepakt en naar een geheime gevangenis hebben getransporteerd. Later bleek dat zij de man ten onrechte voor een lid van al-Qaida hadden aangezien.

Ook de opmerkingen over buitenlandse regeringsleiders zijn overigens niet altijd zonder (politieke) gevolgen. Dat de Italiaanse premier Berlusconi niet van onbesproken gedrag is, wist de wereld al wat langer dan vandaag. Maar de onthullingen dat president Obama de Britse premier Cameron als een „lichtgewicht” beschouwt en dat het hoofd van de Bank of England, Mervyn King, Cameron „ernstige twijfels” over de economische competenties van Cameron heeft, lijken toch van kwalijker aard.

De jongste ophef na de openbaarmakingen van WikiLeaks betreft het atoomarsenaal van Pakistan. Westerse inlichtingendiensten zijn bang dat nucleair materiaal in handen van terroristen zal vallen – een vrees die overigens ook niet geheel nieuw is.

De diplomatieke storm lijkt voorlopig nog niet uitgeraasd. WikiLeaks heeft al aangekondigd dat het binnenkort berichten van Taiwanese diplomatieke vestigingen openbaar zal maken. Gezien de gespannen relatie met China kunnen die onthullingen nog het nodige politieke stof doen opwaaien.

Ook de economische sector laat WikiLeaks niet ongemoeid. De klokkenluiderssite is van plan begin volgend jaar uitgelekte documenten van een grote Amerikaanse bank openbaar te maken. Daaruit zou onder meer blijken dat de bewuste financiële instelling er onethische praktijken op na heeft gehouden. In een tijd waarin de wereld pogingen doet uit de financieel-economische crisis op te krabbelen, laten de gevolgen van een dergelijke openbaarmaking zich raden.

Al met al heeft WikiLeaks een geheel nieuw tijdperk van klokkenluiden ingezet. Was de openbaarmaking van zo’n stortvloed aan geheime informatie twintig jaar geleden nog ondenkbaar, anno 2010 lijkt weinig meer veilig –en al helemaal niet heilig– voor WikiLeaks. De organisatie heeft daarbij één grote bondgenoot: de techniek. In 1972 moesten handlangers van Richard Nixon nog inbreken in het Watergatehotel om toegang tot documenten van de Democratische Partij te krijgen. Nu is een hacker al snel in staat in overheidsnetwerken binnen te dringen en gevoelige informatie niet alleen tot zich te nemen, maar ook razendsnel wereldwijd te verspreiden.

De grote vraag blijft natuurlijk wat daartegen is te doen. WikiLeaks zelf heeft daar wel een antwoord op. „Met de huidige technologische verworvenheden –internet en coderingstechnieken– kunnen de risico’s op het verspreiden van belangrijke informatie worden verkleind”, aldus de website.

Is informatie gemakkelijk te coderen, mensen laten zich doorgaans iets minder makkelijk ‘versleutelen’. Zoals de 22-jarige Bradley Manning, een analist van de Amerikaanse militaire inlichtingendienst. Hij wordt ervan verdacht duizenden documenten en ander vertrouwelijk materiaal over de oorlog in Irak naar WikiLeaks te hebben doorgesluisd. Manning verblijft momenteel in een detentiecentrum in Koeweit, in afwachting van zijn proces.

Vertrouwelijkheid staat of valt met eerlijkheid en integriteit van mensen. Daar kan geen computer tegenop. Ook niet die van WikiLeaks.