In de 150 Joodse nederzettingen in –zoals de bewoners het vaak noemen– Judea en Samaria zijn de afgelopen decennia 300.000 Israëliërs neergestreken. De 200.000 Israëliërs in Oost-Jeruzalem zijn daar dus niet in meegerekend. De bewoners zeggen nieuwe huizen nodig te hebben voor de nieuwe generatie.

Het Israëlische leger nam deze gebieden tijdens de Zesdaagse Oorlog van 1967 in, waarna Israël van mening was dat de gebieden omstreden waren

Tijdens vredesonderhandelingen hebben Israëlische politici echter gezegd bereid te zijn zich uit delen ervan terug te trekken. Palestijnen willen op de hele Westoever de staat Palestina oprichten. Ze tekenen dan ook bezwaar aan tegen het zich steeds verder uitbreiden van nederzettingen. Israëliërs in de nederzettingen zijn echter niet van plan de bouw te staken en vinden dat er gekeken moet worden naar alternatieven voor de zogenoemde tweestatenoplossing, waar de vredesbesprekingen op inzetten.

Israël Medad, inwoner van de nederzetting Shilo en zegsman van de raad van nederzettingen in Samaria, is graag bereid een paar van die alternatieven op te sommen. Palestijnen kunnen wat hem betreft kiezen uit verschillende opties. Dat zijn het Israëlische staatsburgerschap, de verwerving van de status van permanent ingezetene (net zoals 200.000 Joden die in Israël wonen maar staatsburger blijven van een ander land), leven in autonome gebieden of doorgaan als „niet-zionistische Palestijnen, die in permanent conflict met Israël leven.”

Medad betoogt dat voor een groot bord op een hoog punt in Shilo waarop de bouw wordt aangekondigd van ”vijfkamerwoningen met sabbatlift”. Er staat bij dat de bouw onmiddellijk na de afloop van de bevriezing voortgezet wordt. Voor twaalf huizen is de planning al klaar. De grondwerkzaamheden voor 36 andere zijn al verricht. De huizen gaan voor ongeveer 120.000 dollar van de hand – aanzienlijk minder dan de huizen in de Israëlische steden binnen de groene lijn.

Achttien huizen zijn al in aanbouw. Deze vielen niet onder de bouwstop omdat er al een begin mee was gemaakt toen de regering de bevriezing op de nederzettingen aankondigde. De huizen gaan voor ongeveer 120.000 dollar van de hand – aanzienlijk minder dan de huizen in de Israëlische steden binnen de groene lijn.In Shilo wonen 300 gezinnen. Tot het Shiloblok –een cluster van nederzettingen in de Binyaminregio– behoren tien gemeenschappen: zes nederzettingen en vier illegale ”buitenposten”. Risicoloos is het leven hier niet. Acht inwoners van Shilo hebben het leven verloren bij aanslagen: één volwassene en acht minderjarigen.

Shilo is bekend om de archeologische opgravingen. De tabernakel moet hier een paar honderd jaar gestaan hebben. Over de precieze locatie van het heiligdom doen verschillende theorieën de ronde, maar een ervan plaatst hem aan de noordzijde van de tel (archeologische heuvel). Daar bevindt zich een stuk land dat uitgehouwen is in rots en precies dezelfde afmetingen heeft als de tabernakel. De synagoge van Shilo is in de vorm van de tabernakel gebouwd.

Samaria en Judea vormen de gebieden waar de Bijbelse geschiedenis werd geschreven. Dit gebied mag volgens vele nationaal-religieuzen dan ook nooit aan een Palestijnse staat worden overgedragen.

Ze noemen echter ook veiligheidsredenen. Medad is ervan overtuigd dat er Qassamraketten op Israëlische steden zullen vallen als alleen de Palestijnen het in Samaria voor het zeggen zullen krijgen. Het zal deze gebieden net zo vergaan als de Gazastrook. „Binnen een halfjaar zal de macht worden overgenomen door Hamas. Zij zullen het met gemak overnemen omdat zij daarvoor de motivatie hebben.”

Even verderop ligt op de berg Gerizim de nederzetting Har Bracha (”heuvel van de zegen”). Nir Lavi plantte hier in 1998 een wijngaard, waarmee hij nu in staat is onder het label ”Berg van de Zegen” Cabernet Sauvignon- en Merlotwijnen te produceren. Van een internationale boycot van producten uit de Joodse nederzettingen heeft de wijnbouwer geen last. Hij kan de flessen gemakkelijk kwijt aan de christelijke pelgrims die Israël steunen en de nederzettingen bezoeken.

Hij vertelt dat hij zakendoet met Palestijnen in de landbouw en bouw. De gewone Palestijn wil volgens hem net als hij een gewoon leven. Het idee dat er geen nederzettingen in Judea en Samaria meer zouden zijn in het kader van een Israëlisch-Palestijnse vredesregeling noemt hij „fictief en onrealistisch.” „Als Israëliërs zouden zeggen dat er in Israël geen Arabische bedoeïenen mogen wonen, wat zou de wereld dan zeggen?” vraagt hij zich af. Hij verlangt van de Palestijnse president Mahmud Abbas dat hij de nederzettingen respecteert. Lavi is desnoods bereid Palestijnse documentatiepapieren te accepteren, als de nederzetting zelf maar onder de Israëlische wetgeving blijft.

Hij ontkent niet dat er spanningen zijn. Vier keer is er brand gesticht en er zijn verschillende bomen verloren gegaan. „Ik heb aan Arabische hoofden van het naburige dorpje Burin gevraagd te komen spreken, maar we hebben elkaar nog niet ontmoet”, geeft hij aan.

Op 14 kilometer ten zuidwesten van Har Bracha ligt de grote nederzetting Ariël, die in 1978 werd opgericht. De stad is 6 kilometer lang en 2 kilometer breed. Des te verder je naar het oosten rijdt, des te nieuwer de huizen zijn. Aan de uiterste oostzijde bevindt zich een universitair centrum met meer dan 10.000 studenten, waaronder enkele honderden Israëlische Arabieren. Verder heeft de stad inmiddels sporthallen en een cultureel centrum. Het cultureel centrum kwam onlangs in het nieuws, omdat een aantal Israëlische artiesten zei dat ze het centrum zouden gaan boycotten omdat ze het niet met de nederzettingenpolitiek eens zijn.

In Ariël wonen momenteel zo’n 18.000 mensen, de studenten niet meegerekend. Veertig procent van hen zijn immigranten uit de voormalige Sovjet-Unie. De stad zou graag drastisch uitbreiden, maar sinds de komst van de tweede regering van Jitschak Rabin in 1992 zijn vrijwel alle plannen bevroren. Per jaar worden sindsdien zo’n 20 tot 25 wooneenheden bijgebouwd. In de afgelopen tien maanden heeft de constructie helemaal stilgelegen. Dat geldt ook voor de bouw van nieuwe fabrieken. Aan de westzijde van Ariël bevinden zich twee industriële zones. In deze twee centra werken behalve inwoners van Ariël ook 5000 Palestijnen uit de omliggende Arabische dorpen.

Wat het gemeentebestuur betreft, zal de bouwstop echter niet lang meer duren. Er zijn onmiddellijke plannen voor de bouw van 200 eenheden, die nog niet door de overheid zijn goedgekeurd. Prioriteit zijn de huizen voor bewoners uit Netzarim, een Joodse nederzetting in de Gazastrook die in 2005 werd opgeheven. Chen Kedem van het gemeentebestuur windt er geen doekjes om. „Het bouwcomité is al bij elkaar geweest om nieuwe bouwplannen te bespreken.”

„Geen bouw op grote schaal”

Het einde van de bouwstop, morgen, betekent niet dat de inwoners van de Joodse nederzettingen in Judea en Samaria direct op grote schaal huizen zullen bouwen. De regering is namelijk verplicht in de grote steden aanbestedingen te publiceren en aannemers daarop te laten reageren.

Dat zegt Dani Dayan, de voorzitter van Yesha (de Raad van Joodse Nederzettingen in Judea en Samaria) tijdens een ontmoeting met de pers in het Ariël universiteitscentrum, deze week. „Verwacht niet dat er de komende dagen, weken maanden of jaar iets buitengewoons zal gebeuren”, geeft hij aan. „Niet omdat we dat niet willen bouwen, maar omdat onmogelijk is.”

Nu de bouwstop is opgeheven, zullen de inwoners van de nederzettingen zich inspannen voor vergunningen en aanbestedingen. „Ik geloof dat we genoeg steun hebben na de verkiezingen van 2009 om in elk geval ten dele te slagen. Voorlopig zullen echter alleen de mensen die al bouwvergunningen hadden kunnen bouwen.”

De uit 2003 daterende ”routekaart voor vrede”, van het zogenoemde Kwartet voor het Midden-Oosten (de Verenigde Staten, de Europese Unie, Rusland en de Verenigde Naties), bepaalt dat Israël de nederzettingen niet verder uit mag breiden, ook niet voor de zogeheten „natuurlijke groei.” Maar Dayan gelooft niet dat Israël verplicht is zich daaraan te houden. Palestijnen hebben zich immers ook niet gehouden aan de voorwaarden die hen werden gesteld, zoals het ontmantelen van terreurbewegingen op de Westelijke Jordaanoever en in Gaza, redeneert hij.

De organisatie van Dayan, Yesha, raakte twee keer teleurgesteld in de regering-Netanyahu. De eerste keer was in juni vorig jaar, toen de premier op de Bar Ilanuniversiteit een toespraak hield waarin hij zich uitsprak voor de oprichting van een Palestijnse staat naast Israël. De tweede tegenvaller kwam toen de regering in november vorig jaar besloot tot een bouwstop van tien maanden in de nederzettingen.

Een formele verlenging van de bouwstop na morgen is volgens Dayan onmogelijk. Netanyahu heeft daarvoor geen meerderheid in het kabinet. In de afgelopen weken heeft Yesha een campagne gehouden onder de slogan ”een woord is een woord”. „We hebben de ministers eraan herinnerd dat ze beloofden dat de bouwstop een eenmalig iets zou zijn dat niet verlengd zou worden.”

Hij was dan ook verbaasd te zien dat de regering-Obama Netanyahu probeerde over te halen de bouwstop te verlengen. „Ik geloof dat dat politiek gezien niet wijs was. Als er niet naar Obama’s advies wordt geluisterd, verliest de president weer een paar punten voor zijn prestige, dat toch al dalende is.”

De voorzitter van Yesha gelooft dat de Verenigde Staten dankbaar moeten zijn als Netanyahu Obama’s advies naast zich neer zou leggen. „Als Netanyahu een poging doet de bouwstop te verlengen, zal zijn regering niet langer meer dan een paar maanden of weken duren. Netanyahu heeft zijn beperkingen. De partij Het Joodse Huis heeft al gezegd dat zij de coalitie zal verlaten. Dat lijkt niet dramatisch, maar in Israël is het zo dat als de ideologische factor eruit gaat er een proces begint dat niet meer kan worden gestopt. Als Netanyahu de bouwstop verlengt, betekent dat dat zijn coalitie uit elkaar valt. Dan komen er nieuwe verkiezingen in 2011 en dat betekent voorlopig ook geen onderhandelingen.”