Op 19 april, vandaag precies tien jaar geleden, stierven bijna tachtig mensen, onder wie vijfentwintig kinderen en sekteleider David Koresh, toen het gebouw waarin ze al bijna twee maanden standhielden, afbrandde. Veertien volwassenen en 21 kinderen hadden het gebouw de dagen voordien verlaten. Een aantal van hen is nog steeds volgeling van de leer van Koresh, maar de meesten keerden terug naar hun families.

De kinderen herinneren zich nog goed hoe bang ze waren bij de eerste inval. Ze verstopten zich onder matrassen terwijl kogels de ramen verbrijzelden. Sommige kinderen hielpen de volwassenen bij het laden van de wapens.

De 22-jarige Kiri Jewell heeft in de jaren ’90 meermalen getuigd over het leven in de sekte. Zo vertelde ze op een hoorzitting in het Congres dat Koresh seks met haar had vanaf haar tiende. Velen in de sekte waren te jong om te begrijpen dat Koresh meerdere vrouwen had, inclusief minderjarige meisjes. De meeste kinderen die er geboren werden, waren van hem. Ook het waar- om van de urenlange, onafgebroken bijbelsessies was niet iedereen duidelijk. Toch zijn er ook kinderen die leuke herinneringen hebben aan het zwembad bij de ranch, ijsjes eten en naar een gitaarspelende Koresh luisteren.

De kinderen verbleven na de traumatische ervaringen een tijdje in een opvangtehuis, waar hulpverleners ze zich herinneren als goedgemanierde, maar wantrouwige kinderen. De voorzitter van het tehuis, Jack Kyle Daniels, weet nog hoe iedereen op een nacht wakker werd van het geluid van stromend water. „Een 5-jarig jongetje stond in het toilet en gilde toen het water wegstroomde bij het doortrekken. Die kinderen hadden nog nooit een toilet met waterspoeling gezien.”

In de jaren die volgden op het drama is ”Geen nieuw Waco meer” een veelgebruikt motto geworden voor de Dienst voor Alcohol, Tabak en Vuurwapens (ATF) en andere Amerikaanse diensten voor ordehandhaving. De ATF kreeg scherpe kritiek te verwerken omdat ze het gebouwencomplex was binnengevallen terwijl ze sekteleider Koresh ook hadden kunnen arresteren bij het joggen of een bezoek aan de stad. Het agentschap werd ook verweten dat het de actie niet afblies nadat een undercoveragent had gemeld dat Koresh, die verdacht werd van het opslaan van illegale wapens en explosieven, op voorhand wist van de inval.

De dag na de mislukte inval namen de agenten van de FBI het commando over en ook zij kregen achteraf veel kritiek over zich heen. Zo zouden ze op een weinig doeltreffende manier onderhandeld hebben en wilden ze per se een doorbraak forceren bij de impasse rond de zelfverklaarde profeet, die een gewelddadig einde had voorspeld.

De regering heeft altijd volgehouden dat de brand door de Davidians zelf werd gesticht. In 1999 gaf de FBI toe dat ze op de 51e dag twee ontvlambare traangasgranaten afschoten, maar dat zou uren voor het uitbreken van de brand zijn geweest en ze zouden bovendien niet op het gebouw zelf zijn gericht.

De kritiek bleef aanzwellen. Veel agenten van de ATF, FBI en andere bureaus die bij de tragedie in Waco betrokken waren, zijn nadien met pensioen gegaan, ontslagen of overgeplaatst.

Toenmalig minister van Justitie Janet Reno, die het gebruik van traangas had goedgekeurd, liet een onderzoek instellen. Het onderzoeksrapport concludeerde dat de Davidians het vuur aanstaken en elkaar doodschoten bij een massale zelfmoord. Getuigenissen van de kinderen staven dat verhaal. Koresh leerde zelfs de jongsten hoe ze zelfmoord moesten plegen, zegt Kiri, die de sekte in 1992 verliet, maar haar moeder een jaar later bij de brand verloor.

Het idee bestaat „dat wij de stoere macho-agenten waren die met hun tanks kwamen aan- rollen om hen te laten zien wie de baas was, maar niets is minder waar”, aldus Bob Ricks, een gepensioneerde FBI-agent die samenwerkte met de onderhandelaars. „Uiteindelijk hoopten we en smeekten we dat iedereen er ongedeerd zou uitkomen.”

De FBI werd al nauwgezet onderzocht vanwege een gelijksoortige situatie in 1992, toen een agent in Idaho de vrouw van een blanke separatist doodschoot terwijl ze haar tien maanden oude baby vasthield. De inmiddels geëxecuteerde Timothy McVeigh vertelde dat hij de bomaanslag op het overheidsgebouw in Oklahoma City pleegde op de tweede verjaardag van het drama in Waco, als vergelding voor de gebeurtenissen in Waco en Idaho.

De diverse diensten voor ordehandhaving maakten schoon schip na Waco. De ATF veranderde zijn manier van besluitvorming voor gelijksoortige incidenten en verbeterde de wijze waarop inlichtingen worden verkregen en verwerkt. Agenten krijgen bovendien tijdens hun opleiding meer tactische vaardigheden aangeleerd.

De FBI zette een werkgroep op die de acties van onderhandelaars, agenten, bevrijdingsteams en andere betrokkenen beter moet coördineren, omdat de communicatie in Waco veel te wensen had overgelaten.

De aanpak heeft succes. In 1996 kon een kleine, maar zwaarbewapende antiregeringsmilitie in Montana zonder een schot te lossen onschadelijk worden gemaakt. Twee leiders van de zogenaamde Freemen werden van hun terrein gelokt en gearresteerd. Daarop volgde een 81 dagen durende bezetting. Een advocaat wist de rest van de groep er uiteindelijk van te overtuigen dat zij zich over moest geven.

Volgens Bob Ricks kunnen agenten lang wachten als een verdachte of een groep een barricade opwerpt, zolang er geen gijzelaars bij betrokken worden. Maar zodra er onschuldige mensen bij betrokken zijn, moeten agenten zorgvuldig de mogelijkheid van een inval of het gebruik van traangas overwegen. „Er is een grote rol weggelegd voor agenten die getraind zijn in tactische interventies. De belangrijkste les die we geleerd hebben, is dat je geen actie begint voordat je weet wat het resultaat zal zijn.”