Vanuit het aan de Perzische Golf gelegen emiraat Qatar zendt Al-Jazeera 24 uur per dag uit. Emir Hamad bin Khalifa al-Thani zwaait de scepter over het oliestaatje, dat ongeveer eenderde deel van de oppervlakte van Nederland beslaat. Slechts een kwart van de ruim 700.000 inwoners is Qatari.

Het andere deel van de bevolking bestaat uit gastarbeiders. In 1995 werd emir Khalifa bin Hamad al-Thani door zijn zoon, de huidige emir, van de troon gestoten. Khalifa bin Hamad al-Thani verkeert sindsdien in ballingschap. Zijn liberale, in het Westen opgeleide zoon schreef gemeenteraadsverkiezingen uit. Hieraan mochten ook vrouwen deelnemen. Ook schafte hij de dienst voor de censuur af, en hief het ministerie van Informatie op. Daarnaast faciliteerde hij de oprichting van Al-Jazeera en garandeerde de vrijheid van deze omroep. Qatar neemt in de regio een toppositie in op het gebied van welvaart, onderwijs en gezondheidszorg.

De emir bezit zowel de wetgevende als de uitvoerende macht. Er zijn gevallen bekend van discriminatie en beperking van de vrijheid van meningsuiting. Hoopgevend is de voorgenomen grondwetswijziging, die moet leiden tot meer zeggenschap van de burgers.

Het buitenlands beleid van Qatar lijkt tegenstrijdig. Enerzijds onderhoudt het emiraat een vriendschappelijke relatie met het regime in Iran, en heropende men in 1992 tegen de regels in een ambassade in Bagdad. Anderzijds hebben de Amerikanen in Qatar een basis, waar militaire zaken opgeslagen liggen. De toekomst van het bewind van de relatief jonge emir Hamad bin Khalifa al-Thani is onzeker. Vooral de jonge bevolking van Qatar steunt hem. Aanhangers van zijn vader deden in 1996 een couppoging. De spanningen binnen de familie duren voort.

Al-Jazeera is Arabisch voor Het Schiereiland of voor Het Eiland. Het hoofdkwartier is gevestigd op het Arabisch schiereiland en in het emiraat Qatar, dat in de Perzische Golf uitsteekt. Met een startkapitaal van 130 miljoen dollar, afkomstig van emir Hamad bin Khalifa al-Thani, werd Al-Jazeera op 1 november 1996 opgericht.

De journalisten die toen aan de slag gingen, waren voornamelijk afkomstig van de BBC. De Britse omroep verzorgde de Arabische televisie. Hierbij werkten de Britten samen met een Saudische organisatie die zorg droeg voor de financiering en verspreiding. Die organisatie wilde niet dat de BBC een programma zou uitzenden over executies in Saudi-Arabië. De BBC deed het toch, waarop de Saudiërs de samenwerking verbraken. Einde Arabische televisie. De journalisten zochten werk, en kwamen in contact met sjeik Hamad bin Khalifa al-Thani, het staatshoofd van Qatar.

Aanvankelijk was het de bedoeling van de regering dat Al-Jazeera zich na vijf jaar zelf zou kunnen bedruipen. Er gaan geruchten dat de sjeik nog steeds de tekorten van het station aanzuivert. Al-Jazeera draait naar eigen zeggen geen verlies, en streeft ernaar om op termijn winst te boeken.

Het Arabischtalige tv-station heeft in korte tijd miljoenen kijkers aan zich gebonden. Er werken ongeveer 500 mensen met verschillende nationaliteiten, die vanuit dertig kantoren overal in de wereld hun bijdrage leveren aan de unieke koers die het station in de Arabische wereld vaart.

Discussies over vrouwenrechten gaat men niet uit de weg. Alle partijen, dus ook de tegenstanders van een regering, komen aan het woord. Toepassing van het journalistieke gebruik van hoor en wederhoor staat hoog in het vaandel. Dat is een doorn in het oog van Arabische regimes die gewend zijn dat tv-stations het regeringsstandpunt verwoorden. Zo werden kantoren van Al-Jazeera gesloten, en wordt het station door de Jordaanse koning geboycot. Leiders die zich bij de emir van Qatar beklagen, vinden geen gewillig oor bij het op het Westen georiënteerde staatshoofd.

Critici zeggen dat Al-Jazeera de spreekbuis is van al-Qaida-leider Osama bin Laden. De door de Iraakse staatstelevisie gemaakte opnamen van het ondervragen van Amerikaanse krijgsgevangenen, werden door Al-Jazeera uitgezonden. Scherpe Amerikaanse kritiek viel het satellietstation ten deel. „Wij proberen gewoon het nieuws te brengen”, was de reactie van Al-Jazeera op de kritiek van de Amerikanen. Feit is dat men niet over één nacht ijs gaat en daarom onderwerpen van meerdere kanten belicht. Maar gezien vanuit westers oogpunt brengt Al-Jazeera het nieuws in een Arabische kleur.

In tegenstelling tot in Nederland, dat een paradijs is voor wat betreft gegevens over kijk- en luistergedrag, is niet exact bekend hoeveel mensen Al-Jazeera bereikt. Niet elke Arabier kan zich een satellietontvanger veroorloven, en wat is het effect van een tv met een achtergrondfunctie op de bezoekers van een koffiehuis?

Naar schatting trekt Al-Jazeera dagelijks een publiek van 30 miljoen tot 35 miljoen kijkers, dat is een op de acht Arabieren. Miljoenen mensen bezoeken de website, waarvan sinds kort een Engelstalige versie bestaat.

Wat de gevolgen zullen zijn van een eventuele machtswisseling in Qatar is onbekend. Ook zijn er kapers op de kust. Volgens Al-Jazeera hebben Arabische landen plannen voor het starten van meerdere nieuwszenders die meer vrijheid krijgen dan de huidige staatsomroepen. De Verenigde Staten hebben aangekondigd met een op het Midden-Oosten gericht tv-station te komen. Met dit Arabischtalig tv-station hopen de VS de invloed van Al-Jazeera in te perken, en is men in staat om kwesties als het conflict tussen Israël en de Palestijnen vanuit Amerikaans perspectief over het voetlicht te brengen.

Wat de toekomst Al-Jazeera zal brengen, is moeilijk te voorspellen, maar duidelijk is dat de nieuwszender aan de Arabische wereld heeft laten zien wat vrijheid van meningsuiting is.