Discussie over geloof is van alle tijden. Een van de grootste conflicten in Europa ging erover. De vraag wat het juiste geloof is, leidde in de zestiende eeuw tot een heftige strijd tussen rooms-katholiek en protestant. ”De Waagschaal van het ware Geloof” verbeeldt die tegenstelling. Het schilderij is een duidelijk propagandastuk voor reformatorische zijde: protestanten spotten met katholieken. In sober zwart gestoken gereformeerden leggen met hun Statenbijbel meer gewicht in de schaal dan uitbundig rood geklede katholieken, met hun keur aan gouden voorwerpen. Het Woord wint het van het ritueel. Pracht en praal leiden maar af van het ware Woord van God, is de boodschap.

Die tweeheid is in Het Hof in Dordrecht tot uitdrukking gebracht in twee zalen: een ‘protestantse’ en een ‘katholieke’. Bedoeling is dat bezoekers de dramatiek van de ommekeer ervaren, zegt Iris Knapen, hoofd publiekszaken van erfgoedcentrum DiEP. „Er is gekozen voor het benadrukken van de tegenstelling, in plaats van deze te nuanceren. In de katholieke zaal draait het om vorm, afstand en blingbling. Terwijl het in de protestantse afdeling draait om de inhoud.”

Het protestantse geloof in de gewelven is volledig gericht op de Bijbel. „Via Zijn woorden, gevat in de Bijbel, reikt God de mensheid de hand”, laat een toelichtende tekst weten. De Bijbel is voor iedereen toegankelijk. Allerlei exemplaren en vormen worden tentoongesteld. Zoals Het Boek uit 2003, gebruikt door een tienermeisje. Ze heeft haar exemplaar voortdurend doorzocht op levensvragen. Met roze stift zijn passages gemarkeerd.

„Kinderen, gehoorzaam je ouders.”

„Grijp elke gelegenheid aan om goed te doen, want wij leven in een slechte tijd.”

Het meisje was zich bewust dat Het Boek een vrije vertaling van de Bijbel was. Maar na een opvoeding met de tale Kanaäns inspireerde deze taal haar meer dan het oude vocabulaire. Nu ze ouder is leest ze een uitgave van de Nieuwe Bijbelvertaling met kunstwerken van Van Gogh en tijdgenoten.

Bij verjaardagen of het afleggen van belijdenis des geloofs kregen jonge mensen vaak een Bijbel cadeau. Niet zelden schreef een vader voor zijn dochter de variant van Spreuken 8:1 voorin: „Aan mijne dochter Debora, op haar 16e verjaardag, van je liefhebbende vader. Mijne dochter, hoor de tucht uws vaders, en verlaat de leer van uw moeder niet.”

De ‘katholieke’ zaal ademt een heel andere sfeer: alles draait hier om de vorm en het uiterlijk vertoon van liturgische voorwerpen zoals kelken en reliekhouders. Niet de kracht van het Woord, maar de kracht van het goud staat in het middelpunt. Goud als verbeelding van het goddelijke.

Diverse exemplaren van de zogeheten „monstrans” zijn te bezichtigen: een fraai vormgegeven drager om de hostie eerbiedig aan te bieden of om een reliek in te bewaren en te tonen. Er bestaan verschillende types monstransen, zoals de torenmonstrans en de zonnemonstrans. Anders dan in de protestantse zaal is de toelichting hier sober. Als niet-katholiek zou je meer informatie willen over de functie van de monstrans en of deze nog wordt gebruikt. Meer tekst dus – maar misschien is dat een al te ‘protestantse’ wens.

Waar denkt ú aan? Pepermunt tijdens de preek of vier weken vasten voor Pasen? Op je paasbest communie doen of met je hoedje in je fietstas naar de kerk?

Op een prikbord kunnen bezoekers herinneringen plaatsen. Aan protestantse zijde schrijven mensen:

„Saamhorigheid!”

„Zwarte wollen kousen op zwoele warme dagen.”

„De liturgische visie van prof. dr. G. de Leeuw heeft mij bij de kerk gehouden. Ik ben blij met het dienstboek.”

„Nog elke zondag horen we gelukkig twee keer een diepgravende preek uit de Bijbel, het levende Woord waardoor de Heere zondaren doet wedergeboren worden. Voor iedereen ook in 2010 van levensbelang!”

En aan rooms-katholieke zijde:

„Het bezoek van de paus aan Nederland!”

„Voor een volle klas in je eentje een gebed moeten opzeggen voor de leraar.”

„We willen bezoekers een opstap bieden naar het protestantse en katholieke geloof”, legt Knapen uit. „Een soort back to the basics. De expositie is bedoeld als vervolg op de succesvolle Calvijnexpositie van vorig jaar. Tegelijk is het een begin om Dordrecht als Reformatiestad op de kaart te zetten. We zijn bezig met het ontwikkelen van een concept voor een vaste presentatie over de geschiedenis van Dordrecht in Het Hof. Dit is een plan dat een groot deel van de gebouwen rond het plein van Het Hof omvat, dus een stuk groter dan de zalen die we nu tot onze beschikking hebben. In deze presentatie zullen zowel de Reformatie als de Eerste Vrije Statenvergadering worden uitgelicht als belangrijke momenten in de Dordtse maar zeker ook in de landelijke historie.”

De expositie ”Het ware geloof? Reformatie als cultuurclash” is tot en met 26 september te zien in Het Hof in Dordrecht. Toegangsprijs € 3,50 per persoon. Kinderen tot 12 jaar gratis.