Senaatsvoorzitter Ramón Puerta (51) is aangewezen als waarnemend staatshoofd. Hij zal in die functie slechts 48 uur aanblijven. De afgevaardigde verklaarde de macht alleen te willen aanvaarden wanneer het parlement nog dit weekeinde een vervangend staatshoofd uit zijn midden kan benoemen. De peronistische senator, een grootgrondbezitter uit de provincie Misiones, zei het land niet te willen regeren zonder hiertoe van de kiezers een mandaat te hebben gekregen.

Hoewel Argentinië thans geen regering heeft, is de rust in het land hersteld. Er deden zich vrijdag geen plunderingen of andere ongeregeldheden voor. De banken en de meeste overheidsinstellingen hielden hun deuren voor het publiek gesloten. Het anders bruisende centrum van Buenos Aires lag er ontvolkt bij. Hier en daar waren schoonmaakploegen van de gemeente bezig met het ruimen van de soms nog smeulende barricades die betogers woensdag en donderdag hadden opgeworpen.

Enkele ogenblikken voordat het parlement zijn ontslagaanvraag inwilligde, verscheen de geslagen Fernando de la Rúa nog even op het Casa Rosada-paleis om de eerder deze week afgekondigde staat van beleg in te trekken. Dit was zijn laatste daad als staatshoofd. De la Rúa is onder politiebescherming geplaatst en vertrok met onbekende bestemming uit het paleis.

Schril contrast
De stilte die volgde in het Casa Rosada stond in schril contrast met de intense bedrijvigheid in de even verderop gelegen parlementsgebouwen. Hier waren de fracties van zowel de Peronistische Partij van oud-president Carlos Menem als van de Radicale Burgerunie, van de gevallen Fernando de la Rúa al sinds vroeg in de ochtend aan het vergaderen over de vraag wat er nu moet gebeuren.

Het vertrek van De la Rúa roept een aantal complexe constitutionele vragen op. Ruim anderhalf jaar geleden verloor het gewezen staatshoofd zijn vice-president, die destijds plotseling aftrad uit protest tegen de slappe manier waarop De la Rúa een klein corruptieschandaal in de senaatsfractie van de toen regerende Radicale Burgerunie aanpakte.

Door het ontbreken van een vice-president valt bij afwezigheid van het staatshoofd de macht toe aan de senaatsvoorzitter. Maar de resolute weigering van senator Ramón Puerta om langer dan twee dagen het presidentschap waar te nemen schept een situatie waarin de Argentijnse grondwet niet voorziet. Constitutioneel bestaat er geen vierde in de lijn van presidentiële opvolgers.

De meeste parlementsleden zijn het erover eens dat een interim-president uit hun midden moet komen. Ook ligt het voor de hand dat het volgende staatshoofd een peronist zal zijn, omdat deze partij een absolute zetelmeerderheid heeft in beide kamers van het parlement. Ten slotte heerst er eendracht over het feit dat er nieuwe verkiezingen moeten komen binnen een periode van negentig dagen. De in maart volgend jaar gekozen president mag de oorspronkelijke ambtstermijn, dan nog slechts 21 maanden, van De la Rúa overnemen.

Machtsstrijd
Hier eindigt de overeenstemming in het parlement. Wanneer de volksvertegenwoordigers morgen opnieuw samenkomen om een interim-president aan te wijzen, die het land gaat regeren tot een gekozen staatshoofd hem kan opvolgen, zal er een machtsstrijd ontbranden tussen de verschillende stromingen binnen de Peronistische Partij. Daar waren vrijdag al de eerste tekenen van te zien.

De Peronistische Partij kent twee hoofdgroepen, die van oud-president Carlos Menem en die van gouverneur Carlos Ruckauf van Buenos Aires. Deze laatste heet het politieke meesterbrein te zijn geweest achter de val van de regering-De la Rúa. Gouverneur Ruckauf, een ervaren maar als gewiekst bekendstaande politicus, heeft tijdens de crisis van de afgelopen dagen binnen de partij veel aan macht gewonnen.

Ruckauf staat samen met zijn achterban voor een meer nationalistische aanpak van ’s lands problemen en wil zo bijvoorbeeld niets horen over een ’dollarisering’ van de economie of over het verder uitbouwen van vrijhandelsverdragen. Ook het betalen van de buitenlandse schuld vindt Ruckauf van secundair belang zolang er armoede bestaat in het land.

De tegenpool van Ruckauf binnen de Peronistische Partij is oud-president Carlos Menem, die tijdens de crisis aan macht heeft ingeboet na herhaaldelijke ouvertures naar de president De la Rúa, met wie hij dacht te kunnen komen tot de vorming van een regering van nationale eenheid. Ruckauf slaagde erin Menems toenaderingspogingen te blokkeren en is daarmee direct verantwoordelijk voor de val van de Radicale regering.

Hoewel dit wapenfeit het landsbelang niet direct ten goede kwam, kan Ruckauf naar zijn partij toe argumenteren dat de politieke manoeuvre de peronisten terugbracht aan de macht. In het verlengde hiervan is het aannemelijk dat de volgende president van Argentinië uit het Ruckauf-kamp zal komen. Toch verwachten weinigen dat Carlos Menem, de voorganger van De la Rúa, zich zonder slag of stoot gewonnen zal geven. Het voormalige staatshoofd steekt zijn politieke ambitie niet onder stoelen of banken en heeft zijn zinnen gezet op een derde ambtstermijn. Menem kan zijn droom dadelijk makkelijker realiseren wanneer iemand uit zijn stroming in het Casa Rosada terechtkomt.

Tragisch lot
Het oplossen van de nu ontstane politieke impasse heeft duidelijk voorrang boven het aanpakken van de financieel-economische crisis die aan de wortel ligt van Argentiniës tragische lot. Het is tekenend voor de mate van plichtsbesef -of beter: het ontbreken daarvan- van de Argentijnse politici dat zij nu de voorkeur geven aan de intriges van hun vak, zonder daarbij veel oog te hebben voor de ellendige situatie in het land.

Dat kan zich straks nog wreken. De volgende interim-president -de eerste, die tot na de verkiezingen mag regeren, of de tweede, die het mandaat van De la Rúa mag uitzitten- zal economische maatregelen moeten nemen die veel sociale pijn gaan veroorzaken. Marktanalisten in binnen- en buitenland zijn bijna unaniem in hun oordeel dat het ergste van de crisis in Argentinië nog moet komen.

In de moeilijke tijden die komen gaan zal het een zware dobber blijken de sociale gemoedsrust te handhaven en dat kan op zijn beurt alleen wanneer de regering het vertrouwen heeft van de bevolking. Wanneer de peronisten te lang met elkaar ruziën over wie wie gaat opvolgen, is het onwaarschijnlijk dat een volgende regering erin zal slagen het benodigde klimaat van vertrouwen te scheppen. En zoals Fernando de la Rúa net heeft ontdekt, de Argentijnen zijn in hun radeloosheid heel goed in staat een ongewenste president uit het paleis te verjagen.