De zon komt aan het eind van de middag nog even door, maar kan de stad niet meer opwarmen. In de winkelstraat van Gelsenkirchen hebben de mensen weinig zin halt te houden bij de CDU-parasolletjes.Een medewerker van kandidaat Oliver Wittke probeert zijn folders kwijt te raken. „In het noorden van de stad is het gemakkelijker met mensen in gesprek te komen”, zegt hij. „Daar zou ik ze sneller kwijt zijn.”

De bevolking van Gelsenkirchen heeft het vanouds ook niet zo voorzien op de christendemocraten. De sociaaldemocratische SPD scoorde in deze oude industriestad meestal boven de 50 procent. De CDU boekte vorig jaar bij de gemeenteraadsverkiezingen slechts 22 procent.

Tot in de jaren tachtig bruiste Gelsenkirchen net zo hard als de rest van het Ruhrgebied. Gelsenkirchen was iets om trots op te zijn; of je nu als Turk in de staalfabriek of als Duitser in de kolenmijn werkte.

Vandaag is de sfeer in de stad anders. De mensen laten hun hoofd hangen door de hoogste werkloosheid van West-Duitsland (rond de 15 procent). Onder buitenlanders in de stad heeft zelfs meer dan 20 procent geen baan.

Broekzak

Een klein kind in een buggy zet het op een schreeuwen. Zijn vader troost hem met lieve Turkse woordjes, maar het helpt weinig.

Op het podium spreekt minister van Arbeid, Karl-Josef Laumann, gewoon door. Losjes, met één hand in zijn broekzak, looft hij de successen van de CDU-FDP-regering in Noord-Rijnland-Westfalen (NRW). De kortetermijnbanen hebben de arbeidsmarkt flexibeler gemaakt, zegt hij. Daardoor kon de werkloosheid in de regio beter worden bestreden. „Een excellent spreker”, oordeelt de CDU-medewerker. Nog steeds raakt hij zijn folders maar moeilijk kwijt.

NRW is in West-Duitsland de regio met de hoogste werkloosheid. Met 9 procent is die beduidend hoger dan de 5 procent in Beieren. Toch kan het ook erger. In Oost-Duitsland komt geen enkele deelstaat onder de 10 procent. Berlin-Brandenburg heeft zelfs een werkloosheid van 14 procent.

Omscholing

Bij het arbeidsbureau zijn ze echter allerminst pessimistisch, zegt Edith Holl, manager bij het Agentur für Arbeit in de stad. „Vijf jaar geleden lag de werkloosheid hier nog boven de 20 procent. Na de sluiting van de mijnen en de zware industrie waren we er nooit in geslaagd nieuwe werkgelegenheid te scheppen. Maar de laatste jaren hebben we het percentage toch onder de 15 procent weten te brengen.”

Allerlei factoren hebben daaraan bijgedragen. „In de ouderenzorg kunnen we de vraag niet aan. Bij sommige mensen dringen we daarom aan op omscholing.”

Ook het arbeidsbureau zelf heeft geholpen. „In 2004 hebben we bewust de knop om gezet naar klantgerichte dienstverlening. De werkzoekende hoeft niet meer in een lange rij te staan, maar wordt op afspraak geholpen. Bedrijven proberen we binnen 48 uur te helpen. Met iedereen maken we schriftelijke afspraken wat we van elkaar mogen verwachten.”

Toen in 2008 de economische crisis zich aandiende, nam het arbeidsbureau zich voor de werkloosheid niet te laten stijgen. „Dat is gelukt. Velen hebben we voor korte periodes in bedrijven kunnen onderbrengen. Vooral deze mogelijkheid van kortetermijnbanen heeft ons geholpen.”

Toch is Holl niet al te optimistisch. Ze wijst op de vele langdurig werklozen in de stad. „In de hele regio zit ongeveer 33 procent van de werklozen langer dan een jaar zonder werk. In Gelsenkirchen ligt dat percentage op 41.”

Over politiek heeft het arbeidsbureau geen mening, stelt Holl. „Wij zijn neutraal. Alle partijen geven werkloosheid hoge prioriteit. Met elke regering zullen wij goed samenwerken.”

Bijenkorf

Het kantoor van CDU’er Wittke is een vrolijke bijenkorf. Het is een komen en gaan van mensen die eraan werken de boodschap over te brengen.

Ook Wittke zelf werkt op topsnelheid. In de laatste dagen van de campagne moest hij ineens met zijn vrouw naar het ziekenhuis. „Gelukkig niets ernstigs”, glimlacht hij. Het zorgt er hoogstens voor dat hij nog sneller gaat spreken dan hij normaal al doet.

„Jammer genoeg gaat het in de campagne niet om inhoudelijke thema’s”, constateert hij. „Ik zou graag hebben gesproken over schoolpolitiek, werkgelegenheid en energie. Maar iedereen heeft het over landelijke politiek. De kwestie Griekenland speelt de laatste dagen sterk. Als er bij ons geen geld is voor goede bestrating, is het er dan wel voor de Grieken? Dit houdt de mensen bezig.”

Het debat over de schoolpolitiek is iets waarin Wittke zich kan uitleven. Hij ergert zich aan de voorstellen van de linkse partijen SPD, Groenen en Linke om alle leerlingen in één school onder te brengen en op termijn het gymnasium af te schaffen. „We hebben al dertig jaar een Gesamtschule. Maar wie meer wil, kan een stapje hoger doen. Wij willen investeren in kwaliteit.”

Wittke wil ruimte voor zelfstandige christelijke scholen, waarvan er enkele in NRW zijn. „Allereerst gaan we voor goed openbaar onderwijs. Die 5 of 6 procent van de leerlingen op een private school zie ik als een goede aanvulling.”

Bij het thema werkloosheid begint Wittke met de successen. „In NRW zijn er 300.000 banen bij gekomen. Vooral door een verstandige opstelling van werkgevers en werknemers in de cao-onderhandelingen.”

Zelf heeft hij er ook een kleine bijdrage aan geleverd. Als verkeersminister tussen 2005 en 2009 wist hij de luchthaven van Düsseldorf aantrekkelijker te maken. „Dat heeft 2500 banen gecreëerd. Ik weet zeker dat de rood-groene regering –die wij eerder in NRW hadden– die banenmachine zou hebben geblokkeerd. Hetzelfde geldt rond de luchthaven van Bonn-Keulen. Veel klanten hebben contracten met de luchthaven van Frankfurt naar Bonn-Keulen verplaatst, wat 1500 banen heeft opgeleverd. Gaat dat ten koste van Frankfurt, zegt u? Ja, kom even, dat ligt niet in Noord-Rijnland-Westfalen.”

Ondanks de slechte peilingen rekent Wittke met een voorzetting van de CDU-FDP-coalitie. „Ik denk dat de Piratenpartij en Die Linke de kiesdrempel van 5 procent niet halen. Dat betekent dat wij met 45 procent van de stemmen de grootste kunnen worden. Hoewel dat allemaal koffiedik kijken is. De samenwerking met de FDP de afgelopen jaren was beter dan ze nu in Berlijn doen.”

Geflitst

Wittke werd eind 2008 in zijn auto in de bebouwde kom met 109 km per uur geflitst. Toen dit uitlekte, trad hij af, omdat hij begreep dat dit zijn geloofwaardigheid als minister van Verkeer aantastte.

Nu houdt hij zich op de vlakte of hij weer minister wil worden. „Ik streef eerst naar een zetel in het parlement. Ik probeer authentiek te zijn en als christen trouw te blijven aan mijn uitgangspunten. Ik sta voor de bescherming van het leven en keer me daarom tegen zaken als embryoselectie. Maar aan loopbaanplanning doe ik niet. Mijn enige ambitie is aan het eind van mijn carrière burgemeester van een dorp in het Sauerland te zijn.”

Volgens politicoloog Gerd Langguth zijn de verkiezingen in Noord-Rijnland-Westfalen (NRW) morgen extreem belangrijk. „Als de CDU-FDP-coalitie haar meerderheid verliest, heeft dat rechtstreeks invloed op de regering in Berlijn.”

Alles wijst erop dat de christelijk-liberale coalitie (in Duitsland zwart-geel genoemd) inderdaad in zwaar weer verkeert. De peilingen voorspellen niet meer dan 45 procent voor beide partijen samen.

Net als andere deelstaatregeringen heeft NRW een delegatie in de Bondsraad in Berlijn. Dat is een soort Eerste Kamer die veel wetgeving die al in de Bondsdag is behandeld, alsnog moet goedkeuren. Daar kan de verkiezing morgen roet in het eten gooien van de CDU-FDP-regering van Angela Merkel, legt prof. Langguth van de Universiteit van Bonn uit.

„NRW heeft de grootste afvaardiging in de Bondsraad. Een mogelijke coalitie van CDU en Groenen zal het over veel voorstellen van de regering-Merkel niet eens worden. Maar de deelstaat kan maar één stem uitbrengen in de Bondsraad. Als een regering het intern niet eens kan worden, zit er weinig op dan zich onthouden, wat neerkomt op een tegenstem. Duitsland zal daarmee niet onregeerbaar worden, maar het optreden van de regering-Merkel wordt hierdoor wel veel moeilijker.”

De verkiezingen in Noord-Rijnland-Westfalen zijn de eerste sinds de Bondsdagverkiezingen van eind september, waarna de regering-Merkel-Westerwelle aantrad. Over de prestaties van dit kabinet luidt het oordeel vrij algemeen negatief. Het weekblad Der Spiegel sprak onlangs al van Merkels ”niet-regeringsorganisatie”.

Langguth: „Je kunt de stemming van morgen zien als een peiling over zwart-geel. Het gevaar van een afstraffing bestaat. Omdat NRW met 18 miljoen inwoners de grootste deelstaat is, heeft dat psychologisch gewicht.”

Noord-Rijnland-Westfalen is de grootste buurregio van Nederland, met meer inwoners dan België. De massale doorvoer van goederen vanuit de Rotterdamse haven gaat voornamelijk naar deze regio.

Langguth kan zich niet voorstellen dat de verkiezingen in NRW invloed zullen hebben op de betrekkingen met Nederland. „Die relatie is altijd goed geweest. Premier Jürgen Rüttgers heeft zich er de laatste jaren voor ingezet om de verhoudingen met zowel Nederland als België optimaal te houden. Elke regeringscombinatie zal daaraan vasthouden.”