Advocaat Peter Diamond veegt wat stof van zijn jasje. „Dit is de zoveelste zaak waarbij de religieuze vrijheid wordt ingeperkt”, zegt hij buiten het imposante hooggerechtshof in Londen. Zojuist is uitspraak gedaan in de zaak-Mcfarlane. Gary Mcfarlane is een relatietherapeut uit Bristol die in 2008 door zijn werkgever, Relate Avon, is ontslagen nadat hij had aangegeven moeite te hebben met het geven van sekstherapie aan homoseksuele stellen. Mcfarlane vocht de zaak aan, maar kreeg donderdag van het hoogste rechtscollege te horen dat zijn werkgever rechtvaardig heeft gehandeld.„Ik ben zeer teleurgesteld”, zegtMcfarlane, die buiten de rechtbank opgewacht wordt door journalisten van grote stations als BBC en Sky News. „Ik kan niet begrijpen dat in Groot-Brittannië een traditie van 2000 jaar christendom zo snel terzijde wordt geschoven. Dit is een seculier land geworden.” Zelfs de anglicaanse oud-aartsbisschop van Canterbury, Lord Carey, had in de zaak bemiddeld en de rechters opgeroepen uitspraak te doen „met gevoeligheid en begrip voor religieuze zaken.” „Het is maar een kleine stap van het ontslaan van gewetensvolle christenen tot een religieuze uitsluiting van christenen in elke baan”, had de geestelijke gewaarschuwd. „Ik geloof dat verdere juridische uitspraken daar zullen eindigen en daarom geloof ik dat het noodzakelijk is nu te interveniëren.”

De rechter had tijdens de zitting echter geoordeeld dat de zienswijze van Lord Carey „misplaatst” was en dat christenen niet konden verwachten grotere vrijheden te genieten dan andere burgers. Bovendien, zo voegde het gerechtshof eraan toe, is „de wet van de theocratie” niet door bevoegde rechters en regeringen opgesteld. „Het geweten van het individu is vrij om een dergelijke gedicteerde wet te accepteren, maar niet de staat. Omdat zijn mensen vrij zijn, heeft de staat de zware plicht voor zichzelf te denken.” Het hof gaf aan de christelijke waarden te willen beschermen, voor zover ze „redelijk” zijn.

Irrationale haat

Advocaat Diamond spreekt van een „irrationele haat” tegen alles wat christelijk is. „Sinds ik vooral religieuze zaken doe, voel ik me bedreigd en krijg ik met allerlei tegenwerking te maken. Voorheen deed ik moordzaken en dergelijke en werd ik met respect behandeld. Ik wacht nu echter op de dag dat er een aanklacht tegen mij wordt ingediend.”

De zaak-Mcfarlene is niet de eerste kwestie op het gebied van religieuze vrijheid die in Groot-Brittannië speelde. Eerder oordeelde het hof onder meer al dat een verpleegkundige uit Exester, Shirely Chaplin, niet langer een kruisje mocht dragen tijdens haar werk; hetzelfde geldt voor medewerker Nadia Eweida van British Airways. Burgerlijk ambtenaar Lilian Ladele mag haar werk in Islington niet meer doen, omdat zij het sluiten van homohuwelijken in strijd acht met het christelijk geloof.

Ook structureel wordt er aan de verworvenheden en de vrijheid van de kerk gemorreld. De Labourpartij wil af van de traditie dat anglicaanse bisschoppen zitting hebben in de House of Lords en daar ook stemrecht hebben. Begin dit jaar lag er bovendien een wetsvoorstel (de Gelijkheidswet), die impliceerde dat kerken en christelijke organisaties hun personeel niet meer op geloof of levenspraktijk mochten selecteren. Een amendement dat dat recht veiligstelde, haalde het met een nipte meerderheid.

The Christian Institute, een instelling die wil opkomen voor de rechten van christenen, stelde in een recent rapport dat „de marginalisering van christenen is gestegen tot een alarmerend niveau.” Ook de anglicaanse aartsbisschop van York, John Sentamu, sprak herhaaldelijk zijn zorg uit. „Christenen worden in de samenleving als gek beschouwd”, liet de geestelijke tegenover de Britse krant Daily Telegraph weten.

De huidige aartsbisschop van Canterbury, Rowan Williams, keerde zich in zijn paaspreek echter tegen de „oververhitte taal” die gebezigd wordt om het lijden van de Britse christenen te beschrijven. Christenen hoeven „niet te vrezen voor hun leven of voor vrijheden in dit land, simpelweg omdat ze christen zijn”, hield hij zijn gehoor voor. Hij riep de gelovigen op te denken aan al diegenen die op plaatsen leven waar werkelijk vervolging is „en waar christenen regelmatig worden vermoord en genadeloos vastgezet.”

Christelijke privileges

Een uitgesproken voorstander van alle rechterlijke uitspraken is voorzitter Terry Sanderson van de National Secular Society (NSS). „Vaak gaat het er in de rechtszaken om dat de christenen zelf willen discrimineren”, stelt hij op het NSS-kantoor in Conway Hall, vanouds een bolwerk van humanisme aan de Red Lion Square.

De NSS heeft het betwisten van religieuze privileges tot doel verheven. Sanderson: „Christenen willen meer privileges dan anderen, maar dat gaat niet. Christelijke activisten blazen allerlei zaken enorm op, waarbij ze maar de helft van het verhaal vertellen, en positioneren zichzelf zo in een slachtofferrol. Op die manier proberen ze weer meer ruimte te creëren.”

Volgens Sanderson is de veroordeling door de rechter in alle gevallen echter volkomen redelijk. „Een kruisje dragen als verpleegkundige is verboden vanwege de hygiëne. Ook als er een dolfijn aan de ketting had gehangen, had het niet gemogen, maar dat wordt niet verteld. En mogen christelijke eigenaars van een bed & breakfast een homoseksueel stel weigeren, zoals onlangs gebeurde? Nee, natuurlijk niet. Ze stellen hun kamers open voor anderen, dus dan ook voor iedereen. Niet de christenen worden hier gediscrimineerd, maar homoseksuelen en het is goed dat het gerechtshof daar ingrijpt.”

Sanderson betoogt dat het de hoogste tijd is de inrichting van het Britse maatschappelijke leven in rapport met de tijd te brengen. „Het overgrote deel van de Britten is seculier en dat wordt alleen nog maar meer. Ondertussen geniet de kerk wel allerlei voorrechten en wordt christelijk onderwijs gesubsidieerd. Ik ontken de christelijke wortels van Groot-Brittannië niet, maar dat wil niet zeggen dat er nooit iets kan veranderen.”

Het feit dat 70 procent van de Britten bij de laatste volkstelling in 2001 aangaf zich als ”christelijk” te afficheren, doet aan zijn punt volgens Sanderson niets af. „Ik ben benieuwd wat er volgend jaar uit de telling komt. In 2001 speelde de angst voor de islam mee, waardoor veel mensen zich tegenover de islam als christen wilden zien. De optie ”niets” stond pas helemaal onderaan. Denk je bovendien echt dat mensen die zich christelijk hebben genoemd allemaal geloven in de maagdelijke geboorte en dergelijke dingen meer? We leven in een redelijke tijd.”

Maar hoeveel mensen vertegenwoordigt zijn eigen organisatie nu? „We hebben rond de 10.000 betalende leden”, zegt hij. „Maar mensen betalen niet zo snel. We hebben echter vele sympathisanten. We krijgen dagelijks mails van mensen die aanlopen tegen christelijke dominantie, zoals op scholen.”

De seculieren van Sanderson zijn tegen al het bijzonder onderwijs. Naar zijn mening zijn scholen, maar ook andere christelijke instellingen, enkel bedoeld om zieltjes te winnen, en mag de overheid daar niet aan meebetalen. „Zo is het altijd gegaan: de kerk maakte mensen afhankelijk, om ze vervolgens te binden.”

De NSS staat een strikte scheiding van kerk en staat voor. „Geloof is een privéaangelegenheid”, staat er op de site van de organisatie. De uitspraak van aartbisschop Sentamu dat God tot zijn DNA behoort en dat hij zijn geloof daarom niet achter de voordeur achter kan laten, noemt Sanderson „belachelijk.” „Individuen hebben alle rechten, maar iedereen heeft zich in het openbare leven aan dezelfde regels te houden. We zijn allemaal hetzelfde.”

Positief actief

Daniel Webster van de Britse Evangelische Alliantie erkent dat Groot-Brittannië steeds verder seculariseert. „We leven als christenen in een andere wereld dan vroeger”, zegt hij op het kantoor van de koepelorganisatie van veel orthodoxe kerken en christenen. „De buitenwacht begrijpt steeds minder wat het is om christen te zijn. Ze houden bovendien niet van de consequenties die daaruit blijken te volgen.”

Volgens Webster komt het er voor christenen des te meer op aan hun geloof goed uit te leggen. „Belangrijk is om te laten zien dat het geloof niet enkel tot standpunten leidt in ethische kwesties, maar dat het ook een visie heeft op de economie en ontwikkelingshulp. Die laatste punten blijven onderbelicht en dat geeft een scheef beeld.”

Webster betoogt tegenover Sanderson juist dat veel Britten een verbinding met de kerk voelen, ook al zijn ze zelf niet christelijk. „Daar liggen kansen. We willen de kerk stimuleren op een positieve manier in de samenleving te staan, ook in de politiek. We juichen het toe als christenen juist ook in de grote partijen actief worden. Ze kunnen daar laten zien wat het betekent christen te zijn en dat het geloof wel degelijk verschil kan maken.”

Meer reacties van kerkleiders maandag op de buitenlandpagina.

Volgens Daniel Webster van de Evangelische Alliantie blijkt uit onderzoek dat het stemgedrag van christenen sterk overeenkomt met het nationale stemgedrag. Zowel binnen Labour, de Conservatieven als de Liberaal Democraten (LibDem) bestaan er christelijke bewegingen (”faithgroups”). De leiders maken op de websites van die groepen duidelijk waarom christenen juist op hun partij moeten stemmen. Christelijke parlementariërs uit de grote partijen komen elkaar weer tegen in de beweging ”Christians in Politics”, die boven de partijen staat.

Het Conservatieve parlementslid Elizabeth Berridge is zowel voorzitter van Christians in Politics als van de Conservative Christian Fellowship (CCF), waarbij zo’n veertig parlementariërs binnen de partij zich betrokken voelen. „Soms wordt er binnen de partij naar onze mening gevraagd”, zegt Berridge, maar dat gebeurt niet officieel. „De relaties zijn informeel.” Wat de rol van CCF is? „We willen staan voor christelijke waarden en we stimuleren mensen voor de partij te bidden.”

Het feit dat het Schotse Conservatieve parlementslid Philip Lardner deze week geschorst werd omdat hij homoseksueel contact „niet normaal” had genoemd, betekent volgens Berridge niet dat er geen ruimte is voor christenen binnen de partij. „Ik houd er ook traditionele waarden op na, maar vind dat je die ook wijs in het debat moet inbrengen en er geen karikatuur van moet maken. Als parlementariërs vertegenwoordig je bovendien je hele district. Daar moet je je bewust van zijn.”

Berridges collega Zoe Dixon is voorzitter van de christelijke beweging (LDCF) binnen de Liberaal Democratische partij van Nick Clagg, de partij die als het meest seculier te boek staat. Herkent ze dat beeld? „Ja, dat klopt denk ik wel. Het komt denk ik doordat er een aantal zeer uitgesproken seculiere parlementariërs bij de LibDem horen. Er zijn echter ook heel wat christenen in de partij actief. Wat mij aanspreekt is het accent op vrijheid. De Bijbel spreek veel over vrijheid, God geeft ons ook de vrijheid Hem te volgen. Ik denk dat dit ook een belangrijke waarde in de maatschappij is. Je kunt niets afdwingen.”

Of ze wel eens overwogen heeft zich bij een christelijke partij als de Christian Peoples Alliance te voegen? „Vanwege het kiessysteem hier in Groot-Brittannië maakt zo’n partij geen schijn van kans. Daarom ben ik liever in een grote partij actief. Bovendien vind ik het nogal gevaarlijk politiek te verbinden met de Bijbel en God. Stel dat je er nu naast zit, dan slaat dat direct terug op de Bijbel.”