”God created Adam & Eve, not Adam & Steve”, staat met grote letters op een bord tijdens een antihomodemonstratie in de Ugandese hoofdstad Kampala, waar de Amerikaanse tv-zender ABC opnamen maakte. „Nee tegen sodomie”, scandeert de menigte.In Uganda is homoseksualiteit een aangelegen onderwerp, omdat er in het parlement een wetsvoorstel ligt dat de strafmaat voor homoseksuele handelingen fors opschroeft. Momenteel kan het praktiseren van homoseksualiteit in het land al op veertien jaar celstraf komen te staan, maar als de voorliggende wet er doorkomt zwaait er binnenkort ook levenslang of zelfs de doodstraf. De hoogste straf zou bijvoorbeeld opgelegd moeten worden wanneer er homoseksuele handelingen zijn gepleegd met een minderjarige of gehandicapte persoon of wanneer de ‘dader’ hiv-positief was.

Het wetsvoorstel bracht direct na de eerste indiening in oktober 2009 wereldwijd grote deining teweeg. Tegenstanders zamelden in en buiten Uganda een kleine half miljoen handtekeningen in om stemming over de wet te voorkomen, waarmee ze begin deze maand naar de voorzitter van het Ugandese parlement togen. Die liet echter weten dat het wetsvoorstel in de huidige fase niet meer teruggetrokken kan worden, zelfs niet door de indiener ervan. Het woord is binnenkort dus aan het Ugandese parlement.

Ook rond het zuidelijk Afrikaanse land Malawi is de discussie over homoseksualiteit opgelaaid. Op tweede kerstdag verbonden twee mannen, Tiwonge Chimbalanga en Steven Monjeza, zich met elkaar door een symbolisch huwelijk te sluiten. De twee zijn opgepakt wegens overtreding van de wet en zitten sindsdien opgesloten. De rechter besloot deze week dat ze vooralsnog ook niet vrijgelaten worden en dat ze berecht zullen worden.

De gevallen van Uganda en Malawi staan niet op zichzelf. In 37 van de 54 Afrikaanse landen zijn homoseksuele handelingen bij wet strafbaar. Alleen in Zuid-Afrika wordt een homoseksuele verbintenis als volwaardige samenlevingsvorm erkend.

Tegenstanders van een ruimere erkenning van homoseksualiteit voeren vooral aan dat het ‘on-Afrikaans’ zou zijn. ”Er is niets Afrikaans aan homoseksualiteit”, kopt een opinieartikel in het februarinummer van het gerenommeerde tijdschrift New African. De schrijver, Ifa Kamau Cush, benadrukt dat homoseksualiteit niet past in het traditionele Afrikaanse denken, waarin de band tussen voorouders, de huidige en de toekomstige generatie een belangrijke rol speelt. Het krijgen van kinderen is daarom van elementair belang.

„Het wordt tijd dat Afrikaanse regeringen ngo’s en de Europese en Amerikaanse regeringen vertellen dat ze pas op de plaats moeten maken; laat hen hun eigen culturele tradities hooghouden en de onze respecteren!” betoogt Cush. Zuid-Afrika dringt Europa toch ook geen polygame huwelijken op?

Cush verwoordt het gevoelen van veel Afrikanen, maar er klinkt ook een ander geluid. „Homoseksualiteit komt, net als heteroseksualiteit, overal ter wereld voor”, benadrukt columniste Carina Ray in dezelfde New African. Ze wijst erop dat de meeste antihomowetten in Afrikaanse landen in koloniale tijden geïntroduceerd zijn. Dat ligt in lijn met bevindingen van antropologen die voorbeelden hebben gevonden van homoseksualiteit bij Afrikaanse volkeren, bijvoorbeeld tussen krijgsheren en jonge krijgers.

Volgens sommige commentatoren houden de recente antihomo-uitingen verband met een groeiend zelfbewustzijn onder Afrikaanse homo’s. Ze eisen vaker openlijk hun rechten op, zoals in Malawi. Dat noopt de politie tot ingrijpen, terwijl veel andere gevallen oogluikend zouden worden toegestaan.

Uganda lijkt er niet aan te ontkomen bij de behandeling van het voorliggende wetsvoorstel met een schuin oog naar de donorlanden te kijken. Niet minder dan 40 procent van de begroting van het land is gebaseerd op donorgeld. Een van de belangrijkste voorvechters voor de nieuwe homowetgeving, pastor Martin Ssempa uit Kampala, bepleit echter een rigide houding. „Ieder land dat sodomie-export boven aan zijn prioriteitenlijstje heeft staan, is een mislukte staat”, zei hij voor de Ugandese televisie. Met andere woorden: met landen die sancties overwegen om de wet moet Uganda niet eens willen samenwerken.