Voor niet-Japanners was de opening van het waterforum ondanks de goede bedoelingen echter een slappe vertoning. Geen muziek en dans, zoals drie jaar geleden bij het tweede forum in Den Haag, maar saaie, monotone toespraken. Maar wel was onze waterexpert prins Willem-Alexander er. Hij kwam weliswaar iets te laat vanaf een IOC-vergadering in Salzburg, maar was wel weer de prins met verstand van zaken. Hij riep de waterwereld dan ook strijdlustig op om de inspanningen tegen de wereldwatercrisis te verdubbelen.

Want dat de wereld in een watercrisis verkeert, is volgens iedereen die het kan weten -van waterbobo’s tot actiegroepen- nu genoegzaam duidelijk. „Kijk alleen al naar Nederland”, zei staatssecretaris Schultz van Haegen (Waterstaat). „De overstromingen zijn de afgelopen tijd fors toegenomen. We kunnen niet langer wachten tot allerlei gebieden overstromen of andere gebieden ter wereld uitdrogen. Er is actie nodig.”

De komende acht dagen overleggen 10.000 beleidsmakers, bestuurders, specialisten en andere belanghebbenden uit ruim 150 landen over oplossingen voor de talrijke problemen die met water te maken hebben. Het gebrek aan schoon drinkwater in veel, vooral Afrikaanse landen, is daarbij een van de meest de meest prangende vraagstukken.

Toch verzetten met name antiglobalisten zich nog met hand en tand tegen bemoeienis van multinationals als Vivendi en zelfs Coca Cola met de distributie van water in arme landen. Bedrijven zijn uit op winst en daar kan nooit veel goeds van komen, luidt het adagium. Zonder die bedrijven gebeurt er echter nauwelijks iets, terwijl 1,4 miljard mensen verstoken zijn van schoon water, stellen voorstanders van publiek-private samenwerking (pps), zoals Schultz.

Ook de Franse president Chirac riep de deelnemers van het waterforum zondag daarom vanuit Parijs op tot actie, om de ietwat slinkende betrokkenheid van het bedrijfsleven te vergroten. „Maar bedrijven moeten dan wel echt iets doen voor de regio’s”, vindt Schultz. „Voor wat hoort wat. Er zit een zeker risico in, maar ze moeten maatschappelijk verantwoord te werk gaan.”

Schultz had zondag haar eerste optreden tijdens het forum in een bijeenkomst over het effect van klimaatsveranderingen op waterproblemen. In een recent voorlichtingsspotje riep ze Nederland en de wereld op om zich beter voor te bereiden op een hogere zeespiegel. Een ambassadeur van de Caribische eilandengroep Antigua en Barbuda kleurde deze oproep emotioneel in met de noodkreet dat de oceaan zijn eilanden dreigt te verzwelgen als landen zich niets aantrekken van het milieu.

Concrete actie is het codewoord dezer dagen in Japan. Hoewel er een week lang vooral erg veel wordt gepraat, is een dergelijke bijeenkomst van beleidsmakers, bestuurders en andere waterspecialisten volgens Schultz wel degelijk nuttig. „Relaties met landen als Mozambique en Bangladesh kunnen bijvoorbeeld worden verstevigd. Het forum moet leiden tot concrete afspraken, zodat in de toekomst de voortgang van allerlei projecten vooropstaat. De discussies over de ernst van de situatie zijn we dan voorbij.”

Op de eerste dag van het waterforum werd verder bekend dat Brazilië, Egypte, Mexico en Turkije strijden om de organisatie van het Vierde Wereld Water Forum in 2006. Brazilië heeft de beste papieren.

Regeringen overal ter wereld moeten veel meer aandacht besteden aan de steeds acuter en verwoestender wordende watercrisis. Die oproep deed vice-voorzitter W. Cosgrove van de Wereldwaterraad aan de vooravond van het water. „Onze discussies zullen veel meer invloed hebben op de mensheid van de 21e eeuw dan de huidige crisis in het Midden-Oosten of welk politiek probleem dan ook”, stelde Cosgrove zaterdag vastberaden. Zijn raad, die het forum organiseert, noemt de discussieweek „de belangrijkste internationale waterbijeenkomst ooit.” Het is volgens de raad een zaak van leven of dood.

Dramatische cijfers schragen de woorden van Cosgrove en de zijnen. Liefst 1,4 miljard mensen ter wereld hebben nu al geen toegang tot veilig, schoon drinkwater. Het aantal mensen dat het zonder fatsoenlijke sanitatie moet stellen, ligt met 2,3 miljard zelfs nog hoger. Jaarlijks sterven 7 miljoen mensen aan ziektes die het gevolg zijn van het gebruik van vies water. Naar verwachting nemen de problemen de komende jaren alleen maar toe.

Deze problemen zijn het grootst in Afrika. Britse onderzoekers lanceerden zaterdag een waterarmoede-index, waarbij negen Afrikaanse landen in de toptien staan. Treurige koploper is trouwens het ’halve eiland’ Haïti. Voor de index hebben de onderzoekers gelet op de toegang tot water in een land, maar ook het reële gebruik en de gevolgen daarvan voor het milieu zijn doorberekend. Van de 147 ’deelnemende’ landen eindigde Nederland als 17e, ver achter koplopers Finland, Canada en IJsland, maar ruim voor de Verenigde Staten (32e).