De belangrijkste kritiek van Platform richt zich op de zwakke juridische positie waarin de Ugandese regering zich heeft gemanoeuvreerd ten opzichte van de oliebedrijven. „Als Uganda in de toekomst wetten wil veranderen op het gebied van milieu, arbeidsrecht of welke reguleringen dan ook die tot gevolg hebben dat de oliebedrijven minder geld verdienen, dan moet Uganda volgens de huidige contracten dat financiële verlies compenseren. Deze regeling geldt zelfs als vast komt te staan dat de bedrijven hebben geprofiteerd van bijvoorbeeld slechte arbeidsomstandigheden voor hun werknemers of van lage milieu-eisen”, aldus het rapport dat Platform deze week op internet publiceerde.Volgens Platform behalen de oliebedrijven in Uganda onder normale marktomstandigheden een winst van 30 tot 35 procent. „Dat is een zeer hoog percentage in de olie-industrie, zelfs als het gaat om risicovolle projecten. Het wijst op extravagante winsten van oliebedrijven die ten koste gaan van de Ugandese regering en bevolking. Een winstpercentage van 20 of minder zou logischer zijn.”

De reacties van de oliebedrijven en de Ugandese regering lieten enkele dagen op zich wachten, maar woensdag bestempelden zij de kritiek van Platform als zwaar overdreven.

De publicatie van Platform is de eerste serieuze aanval op bedrijven die olie hebben gevonden in Uganda. Dat komt doordat er tot nu toe maar zo weinig bekend was over de afspraken die gemaakt zijn tussen de Ugandese overheid en de oliebedrijven. Dat het Platform beslag heeft weten te leggen op enkele overeenkomsten tussen de regering en de oliebedrijven, werpt enig licht op de ondoorzichtige olieproductie in Uganda.

De olievoorraden zijn niet vergelijkbaar met die van oliereuzen in het Midden-Oosten en zelfs niet met de grote voorraden in de bodem van Afrikaanse oliegiganten als Nigeria en Angola. Maar de hoeveelheid olie, nu geschat op zo’n 2 miljard olievaten, is wel groot genoeg voor winstgevende exploitatie.

Twee oliebedrijven zijn de grote winnaars in de speurtocht naar Ugandese olie: Het Ierse bedrijf Heritage Oil en het Engelse Tullow Oil. Dat zijn niet echt bekende namen in de oliewereld. Logisch, want het zijn bedrijven die zich specialiseren in het exploiteren van kleine en middelgrote olievelden, zoals die in Uganda.

De in Uganda aangetroffen hoeveelheden olie overtreffen alle verwachtingen. De geschatte financiële waarde daarvan betreft zo’n 50 miljard dollar (37 miljard euro). Dat is voldoende geld om grote investeringen te riskeren. Zo zal er een pijplijn worden aangelegd vanaf de olievelden op de grens van Uganda en Congo helemaal naar de Keniaanse havenstad Mombassa. Bovendien zal er een kleine olieraffinaderij worden gebouwd in Uganda die brandstof gaat produceren voor Uganda zelf.

De Ugandese regering en Tullow Oil proberen de opwinding te sussen die is veroorzaakt door de publicatie van het rapport van Platform. „Onze contracten komen overeen met gangbare contracten op andere plaatsen in de wereld”, schreef Tullow dinsdag in een eerste reactie. „De Ugandese bevolking zal de grootste profiteur zijn van winst bij de olieproductie. Totdat die productie begint, nemen Tullow en eventuele partners alle risico’s.” Ook het verwijt van Platform dat gas dat vrijkomt afgefakkeld zal worden (slecht voor het milieu), ontkent Tullow.