Drie oudere mannen staan met achter zich een houten slee op een ijsvlakte. Een van hen pakt een bijl en hakt, bijgestaan door een tweede van de groep, een wak in het ijs. Met een lange stok duwt het drietal een lang lint onder het bevroren water, met aan het touw kleine netjes.De beelden zijn gefilmd door Barend Bosman, de drie mannen zijn in de zeventig en hebben ooit nog op dergelijke wijze in de Zuiderzee gevist.

Op verzoek van de oudheidkundige vereniging Arent Thoe Boecop zijn ze nog één keer het ijs op gegaan. De mannen zijn er niet meer, de beelden nog wel. „Van alle Elburger vissers die we geïnterviewd hebben, is 80 procent inmiddels overleden”, zegt Bosman.

Met het temmen van de Zuiderzee en later de inpoldering van Flevoland moesten steden zoals Elburg vanaf 1956 definitief op zoek naar een nieuwe inkomstenbron. In de jaren twintig van de vorige eeuw leefde een op de drie Elburgers nog van de visserij.

Visserijavonden

Toen in 1986, dertig jaar nadat Elburg van het open water werd afgesloten, de eerste Visserijavond werd gehouden, bleek hoezeer de Elburger op zijn of haar geschiedenis gesteld is. „Er waren twee historische films, een met beelden uit 1930 en een uit 1950. Na twee jaar moest er dus nieuw materiaal komen”, zegt Bosman.

De Visserijavonden zijn inmiddels een begrip in Elburg. Drie avonden op rij worden er elk jaar nieuwe documentaires getoond, gefilmd door Bosman en Willem van Norel. Ruim duizend mensen hebben de documentaires die het duo maakte, inmiddels bekeken.

Het duo besloot oud-vissers op te zoeken om hen nog een keer hun verhaal te laten doen. Het werden soms emotionele documentaires. „Ze vertelden over het harde bestaan. Het was lang werken voor een karig loon.” De documentaires zijn nadrukkelijk niet bedoeld om het visserijverleden te romantiseren. Zo illustreren de beelden van de drie ijsvissers een verhaal van oud-visser Coen Jansen. Hij vertelde over de armoede in het begin van de vorige eeuw. Een gezin moest het bijvoorbeeld in 1920 al drie dagen met slechts één roggebrood doen.

Er moest letterlijk brood op de plank, maar de Zuiderzee was dichtgevroren en dus konden de botters de haven niet uit. Ze gingen ijsvissen en wisten uiteindelijk in een dag tijd een klein fortuin te verdienen. Bijzonder, omdat het ijs op gaan niet zonder gevaar was. „Er zijn wel eens vissers op een ijsschots beland omdat het onderwijl was gaan dooien. Die zijn nooit meer teruggezien”, zegt Bosman.

De nieuw geschoten beelden werden afgewisseld met historisch materiaal dat her en der werd gevonden. Van Norel moest er zelfs aan de andere kant van de wereld naar op zoek. Hij had ontdekt dat een zekere familie Wiggers filmbeelden van Elburg uit 1930 had. „Uniek materiaal, maar de familie bleek geëmigreerd. Uiteindelijk heb ik die film opgestuurd gekregen vanuit Australië.”

Compilatie

Ook deze beelden werden verwerkt in een documentaire. Vanavond, donderdag en vrijdag wordt tijdens de laatste Visserijavonden een compilatie van alle 51 documentairs getoond.

Het duo merkte dat de generatie vissers die de Zuiderzee nog meegemaakt heeft, is verdwenen. „Lammert Jansen, in 2008 gefilmd en inmiddels 92 jaar oud, is de laatste die nog zout water door zijn handen heeft gehad”, zegt Van Norel. „Alles is weg, maar de geschiedenis is vastgelegd.”