Ban Ki Moon deed zijn uitspraken vorige week zaterdag in een interview met het Franse persbureau AFP vlak voor de aanvang van een bijeenkomst met de Afrikaanse Unie (AU) in de Ethiopische hoofdstad Addis Abeba. Op dit moment is de overgrote meerderheid van de inwoners van Zuid-Sudan juist voorstander van onafhankelijkheid. Op internetfora wordt dan ook furieus gereageerd op de uitlatingen van Ban.De opmerkingen van Ban lijken het begin te zijn van een internationale inspanning om de afscheiding van Zuid-Sudan te voorkomen. Enkele jaren geleden hing de vlag er geheel anders bij.

De mogelijkheid tot afscheiding was in 2005 een belangrijke voorwaarde voor de Zuid-Sudanese rebellenbeweging SPLA om een vredesverdrag te tekenen met de centrale regering in Khartoem. Onder intensieve internationale druk beëindigden het noorden en het zuiden van Sudan toen een bloedige burgeroorlog die al 21 jaar uitzichtloos voortduurde en die aan 2 miljoen mensen het leven had gekost. Met grote tegenzin stemde de centrale regering in Khartoem destijds in met de mogelijke onafhankelijkheid van Zuid-Sudan.

De afspraken waren toen dat Sudan een federatie zou worden waarin het zuiden een grote mate van onafhankelijkheid kreeg met een eigen regering in de hoofdstad Juba. Na een periode van zes jaar zou het zuiden in een referendum stemmen over onafhankelijkheid van de regering in Khartoem.

De afgelopen jaren is de spanning tussen Juba en Khartoem enkele malen hoog opgelopen vanwege onduidelijkheid over de precieze ligging van de grens. Dat is van belang omdat juist in het grensgebied grote olievelden liggen.

Vorige week werd duidelijk wat velen al lang vermoedden: de regering van Zuid-Sudan bouwt een groot wapenarsenaal op. Uit satellietbeelden bleek dat op verschillende legerbases van het Zuid-Sudanese leger tanks geparkeerd stonden die in 2008 via de Keniaanse havenstad Mombasa waren gearriveerd. Ook de regering van Noord-Sudan schaft overigens steeds meer wapens aan. Waarnemers spreken al over een wapenwedloop.

Een hernieuwde oorlog tussen Sudan en Zuid-Sudan is niet de enige zorg van Ban Ki Moon. „Wat de uitkomst van het referendum ook gaat worden, het is onze plicht om de gevolgen van die uitkomst te managen”, zei hij tegen persbureau AFP. „Dat is van groot belang voor vrede in Sudan, maar ook voor de hele regio. Daarom gaan we erg hard werken om een mogelijke afscheiding te voorkomen. Dat zullen we doen door het voor Zuid-Sudanezen zo aantrekkelijk mogelijk te maken om te stemmen voor eenheid van Sudan.”

Een belangrijke overweging van Ban lijkt de angst te zijn dat onafhankelijkheid van Zuid-Sudan precedenten schept voor rebellenbewegingen in Nigeria, Congo, Ethiopië en andere landen in Afrika.

De federale regering van Zuid-Sudan wijst in een eerste reactie de internationale bemoeienis met het komende referendum van de hand. Minister Luka Bion Deng van Presidentiële Zaken tegen het dagblad Financial Times: „Het is niet de verantwoordelijkheid van de VN om de mensen in het zuiden stemadvies te geven. Eenheid van Sudan is alleen duurzaam wanneer zuiderlingen daar vrijwillig voor kiezen. Een eenheid die is opgelegd, is niet anders dan de zogenaamde eenheid die de afgelopen tientallen jaren de basis is geweest voor oorlog.”