Zaterdag 1 maart stemde het Turkse parlement met 264 stemmen voor en 250 tegen het toestaan van 62.000 Amerikaanse soldaten op Turks grondgebied om een noordelijk front te vormen tegen Irak; 19 parlementariërs onthielden zich van stemming. Volgens de Turkse grondwet kwam het voorstel vier stemmen tekort om de vereiste meerderheid te halen.

Veel non-gouvermentele organisaties (ngo’s), vredesactivisten en Turkse politieke partijen juichen het besluit toe. De vele vredesdemonstraties in de afgelopen weken overal in Turkije hebben het gewenste doel bereikt: Turkije doet niet mee aan de oorlog tegen Irak. Daarmee hebben de Turkse islamitische parlementariërs miljoenen harten gewonnen in Turkije en wellicht ook erbuiten. Velen zien het besluit als een overwinning voor de Turkse democratie. „De Verenigde Staten hebben Turkije altijd onderschat en het Turkse volk heeft gereageerd op de karikaturen in de VS die Turkije vernederen”, aldus Sinan Aygun, de voorzitter van de Kamer van Koophandel in Ankara.

Toch neemt het aantal kritische geluiden toe. Steeds meer columnisten benadrukken de negatieve kanten aan de beslissing van de Turkse volksvertegenwoordiging. De meeste critici wijzen op de desastreuze economische gevolgen voor Turkije. Ankara loopt nu een pakket van 6 miljard dollar aan giften mis en bovendien tot 24 miljard dollar oplopende financiële hulp in de vorm van gunstige leningen en garanties. Turkije kampt met een binnenlandse schuld van 95 miljard dollar. De Turkse aandelenmarkt dook dinsdag met 12,5 procent omlaag en de koersen van de dollar en euro schoten omhoog met 5 procent. Economische experts verwachten elk moment een nieuwe inflatiegolf.

De Turkse premier Gul heeft deze week de nieuwe begroting bekendgemaakt en deelde mee hoe het volk de 9,5 miljard dollar aan bezuinigingen moet dragen. „Het is de gewone burger die de prijs van de vrede betaalt”, aldus het voorpaginanieuws van diverse Turkse dagbladen. Op alle fronten moet Ankara bezuinigen: personeel, het leger, investeringen, sociale verzekeringen en geen extraatjes voor de ambtenaren. De bezuinigingen betekenen dat boeren dit jaar niet de normale subsidies ontvangen die ze in andere jaren wel zouden hebben gekregen. De begroting voor 2003 bevat ook diverse belastingverhogingen. „Duurzame vrede heeft een prijs”, aldus Kemal Unakitan, de Turkse minister van Financiën.

Andere critici wijzen op de gevolgen voor toekomstige samenwerking tussen bondgenoten en Turkije. „Turkije heeft met deze weigering aan de hele wereld laten zien dat het geen betrouwbare partner is”, zegt columnist Cuneyt Ulsever in het Turkse dagblad Daily News. Van nu af aan blijft er bij de bondgenoten van Turkije twijfel bestaan in hoeverre zij vertrouwen kunnen hechten aan Turkse beloften. Immers, Turkije had al de indruk gewekt dat het de VS zou steunen. Om die reden stuurden de VS al tienduizenden troepen naar het zuidoosten, die in oorlogsschepen voor de kust bij de Turkse havenstad Iskenderun op het definitieve ”ja” van het Turkse parlement wachtten.

Bovendien meent Ulsever dat het voor Turkije nu wel erg moeilijk te rechtvaardigen valt waarom er nu al Turkse troepen in Noord-Irak aanwezig zijn. „Hoe kan Turkije de ongewenste Koerdische politieke ontwikkelingen controleren?” voegt hij eraan toe. Afgelopen maandag demonstreerden vele duizenden Iraakse Koerden in Erbil tegen Turkse plannen om Koerdisch Noord-Irak binnen te vallen. De schattingen lopen uiteen van 100.000 tot een half miljoen demonstranten, die diverse Turkse vlaggen verbrandden. „De anti-Turkse gevoelens lopen hoop op”, aldus een verkeersagent in Erbil.

Turkije is bang voor het ontstaan van een permanente Koerdische staat vanwaaruit opnieuw een geweldadige onafhankelijkheidsstrijd binnen Turkije zou kunnen ontstaan. Bovendien hebben sommigen een oogje op de olievoorraaden in Noord-Irak. In elk geval zijn de Iraaks-Koerdische leiders en de Koerdische guerillastrijders in Noord-Irak blij met de beslissing van Ankara omdat het een invasie van Turkse troepen tegenhoudt.

Voor velen blijft de grote vraag of de regering deze crisis zal overleven en of het kabinet een tweede stemming zal aandurven. De partij voor Recht en Ontwikkeling (AKP) dreigt door de crisis uiteen te vallen. Voor velen kwam het besluit tegen samenwerking met de VS als een volslagen verrassing. Premier Gul en AKP-partijleider Erdogan leken tot voor kort absolute controle over hun partij te hebben en beschouwden het passeren van het voorstel zelfs als een vertrouwenskwestie. De uitkomst van de stemming liet zien hoe weinig invloed ze in werkelijkheid hebben op hun partijleden. Het verzoek van de VS veroorzaakt veel bitterheid en verdeeldheid binnen de AKP.

Diverse Turkse autoriteiten menen dat de weerstand binnen de islamitische AKP tegen het Amerikaanse plan te groot is om een tweede stemming te houden. Indien de stemming weer zou afketsen, betekent dat wellicht het einde van premier Guls regering. De voorzitter van het Turkse parlement, Arinc (ondanks zijn functie tevens beschouwd als het AKP-symbool), meent dat van een tweede stemming geen sprake kan zijn. „We moeten dit besluit respecteren en het kan niet nog een keer in stemming komen”, benadrukt hij.

Maar er klinken ook andere geluiden binnen de AKP die door laten schemeren dat hun partij wellicht toch een tweede poging wil wagen om het voorstel erdoor te krijgen. „We willen het proberen, maar als we verliezen is dat duidelijk het einde van de AKP”, aldus AKP-parlementariër Zapsu. Voorstanders van het voorstel benadrukken dat hulp van de regering-Bush hierin cruciaal is: meer duidelijkheid over de toekomst van Noord-Irak, meer garantie over de beloofde donaties en minder eisen omtrent het gebruik van het geld van de VS.

Wellicht geeft premier Gul er de voorkeur aan om tijd te winnen. Zondag 9 maart vinden er in de zuidoostelijke provincie Siirt verkiezingen plaats waardoor Erdogan alsnog premier kan worden in plaats van Gul. Erdogan zou een nieuwe regering kunnen vormen, hetgeen zeker twee weken zou duren. Erdogan zou eventueel zelfs partijdiscipline kunnen gebruiken om het pro-Amerikaanse voorstel erdoor te drukken. „Maar zelfs die strategie kan een scheuring binnen de AKP niet lijmen”, meent Oktay Eksi, redacteur van de Turkse krant Hurriyet (Vrijheid). Erdogan heeft wellicht al te veel prestige verloren door op de bres te staan voor het VS-voorstel.