Het draait om een vonnis van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM). Deze instantie merkt de verplichting en traditie in Italië om in openbare ruimten een kruisbeeld op te hangen aan als een schending van de vrijheid van onderwijs en godsdienst.Een aantal jaren geleden diende Soile Lautsi, een Italiaanse moeder van Finse afkomst, een klacht in omdat een school in haar woonplaats weigerde een crucifix uit de klas te verwijderen. De nationale rechters wezen haar bezwaren van de hand.

Vervolgens stapte zij naar het in Straatsburg gevestigde hof. Dat nam begin november het standpunt in dat binnen het openbaar onderwijs neutraliteit moet gelden. Kinderen mogen er niet geconfronteerd worden met uitingen die de indruk wekken dat zij er een opvoeding krijgen vanuit een bepaalde religie.

Het Vaticaan en politici in de zuidelijke natie, ook van linkse partijen, waren laaiend. Elders in Europa, waaronder in Polen, wekt het arrest eveneens beroering. De conservatieve Europarlementariër Piotrowski uit dat land: „Dit is een aanslag op de rechten van christenen.” Zijn landgenote Senyszyn van de socialisten daarentegen hekelt de „agressieve reactie van politiek rechts en van de kerk” en juicht de ingreep tegen „de klerikalisering van het leven van de burgers” toe.

Hun Italiaanse collega Borghezio zwengelde deze week de discussie aan in het EP. Hij is vertegenwoordiger van Lega Nord en behoort tot dezelfde fractie als waarvan SGP-afgevaardigde Belder deel uitmaakt, met de naam Europa van Vrijheid en Democratie (EFD). In een debat bestempelde hij het recente vonnis als een „onaanvaardbare schending van het subsidiariteitsbeginsel.” Met andere woorden: hij meent dat Europa zich niet met dit onderwerp mag bemoeien, dat de bevoegdheden in dit verband liggen bij de afzonderlijke lidstaten.

Hij kreeg wat die opvatting betreft steun van Eurocommissaris Barrot van Justitie. Op dit terrein ís er ook helemaal geen Europese wetgeving. Het EHRM staat volledig los van de EU en oordeelt niet op basis van EU-regels, maar laat zich leiden door het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM).

Brussel kan tegen die achtergrond niets doen. Barrot: „Ik begrijp dat dit arrest vragen oproept, maar deze zaak heeft geen relatie tot het EU-recht. Dit raakt de rechtsorde van de individuele lidstaat.” Kortom, Borghezio is bij de Europese Commissie aan het verkeerde adres.

Gisteren zou het EP stemmen over een resolutie waarin hij de opstelling van het EHRM afkeurt. Onder anderen In ’t Veld (D66) ageert fel tegen zo’n aantasting van het gezag van de rechters.

Er lag ook een tekst voor van de christendemocraten. Die noemen in dat voorstel het hof niet, maar spreken wel uit dat voorschriften over kruisbeelden vallen onder subsidiariteit en dat internationale instellingen dat moeten respecteren. Op aandrang van de socialisten, die intern verdeeld zijn over dit dossier, is op het laatste moment de stemming uitgesteld tot januari.

Europarlementariër Van Dalen van de ChristenUnie acht die beslissing niet juist. Hij zegt: „Het houdt nu de gemoederen in diverse landen volop bezig. Dan behoor je als politiek een reactie te geven, vind ik.”

Over de inhoudelijke kant van de zaak: „Ik laat een juridische beschouwing achterwege. Voor mij draait het namelijk vooral om de vraag: hoe richt je de samenleving in? Vanuit politiek oogpunt bepleit ik subsidiariteit. Er zit ook een geestelijk aspect aan. Je constateert dat de seculiere ‘kerk’ wil dat nergens dergelijke symbolen hangen, dat alles neutraal gemaakt wordt. Ik denk daar, vanuit de visie dat Europa is gebouwd op de fundamenten van het christendom, uiteraard anders over.”

Belder op zijn beurt wijst erop dat de ontwikkelingen van deze week een illustratie zijn van de botsing tussen seculier en christelijk in Europa. „Dat wordt de grote strijd in de komende jaren”, verwacht hij. „Dit is een symptoom van een voortgaand proces. De collega’s uit Italië voelen dat heel goed aan.”

Er duikt trouwens ook nog een pikant juridisch element op. Conform een artikel in het op 1 december ingevoerde Verdrag van Lissabon zal de EU op enig moment als partij toetreden tot het EVRM. Het hof, dat zich zoals vermeld bij zijn werk baseert op dat document, kan de Unie dan iets dwingend opleggen.

Maar de EU kent tevens zelf het Europese Hof van Justitie, met zetel in Luxemburg; eveneens een rechtscollege en dat hanteert de EU-wetgeving als uitgangspunt. In de toekomst zou Italië aan die instelling kunnen vragen wat die vindt van de regels over kruisbeelden en dan is het denkbaar dat er twee tegengestelde uitspraken op tafel liggen.

EP-leden weten vooralsnog niet hoe dat zou moeten worden opgelost. Belder concludeert: „De EU haalt met het Verdrag van Lissabon op dit punt een enorm juridisch probleem in huis.”

„De seculiere ‘kerk’ wil dat alles neutraal gemaakt wordt”