Een gure novemberwind geselt de Amsterdamse grachtengordel. Kleurige herfstbladeren buitelen door de vochtige lucht. Het natte asfalt glinstert in het licht van de straatlantaarns.De groep betogers bij het Apollohotel, op een steenworp afstand van de Amstel, lijkt zich weinig van kou en regen aan te trekken. ”Lieberman niet welkom”, scanderen zo’n honderd jongeren, terwijl ze met een grote Palestijnse vlag zwaaien. Hun protest is gericht tegen het bezoek van de Israëlische minister van Buitenlandse Zaken, Avigdor Lieberman, die deze week in Nederland was.

In de behaaglijke warmte van het hotel haalt staatssecretaris van Buitenlandse Zaken Daniel ”Danny” Ayalon zijn schouders op over de mini­demonstratie: „Als dit alles is…” Jammer vindt hij het wel dat de meerderheid van de betogers Israëliër is. „Lieberman is een wettig gekozen vertegenwoordiger. Laten ze in hun eigen land protesteren en van hun democratische rechten gebruikmaken.”

De verwijten die aan het adres van Lieberman worden gemaakt, doet Ayalon af als „propaganda.” Zijn baas zou helemaal nooit hebben gezegd dat Israëlische parlementariërs die met Hamas praten moeten worden geëxecuteerd. Evenmin zou Lieberman hebben beweerd dat hij Palestijnse gevangenen liever in de Dode Zee laat verdrinken dan hen vrij te laten. En als hij het al heeft gezegd, zijn die uitspraken verkeerd geïnterpreteerd of uit hun verband gerukt.

Goebbelstactiek

„Als de leugens maar vaak genoeg worden herhaald, gaan mensen die vanzelf geloven”, meent Ayalon. „Dat is de Goebbelstactiek”, voegt hij eraan toe, met een verwijzing naar de nazi-minister van Propaganda. „Gelukkig heeft Lieberman in het Nederlandse parlement de kans gehad om deze beschuldigingen van tafel te vegen.”

Over de gesprekken die het tweetal met de Nederlandse regering had, is Ayalon ronduit lovend. „De be­sprekingen waren erg vruchtbaar. We delen dezelfde normen en waarden, we zijn zusterdemocratieën. We zijn vrienden; dan kun je ook gemakkelijker van mening verschillen.”

Die meningsverschillen waren er wel degelijk. Minister Verhagen van Buitenlandse Zaken gaf zijn collega in heldere taal te verstaan dat Israël een bouwstop in de nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever moet afkondigen. Dat is de regering-Netanyahu vooralsnog niet van plan.

Maar op één cruciaal punt waren Jeruzalem en Den Haag het hartgrondig eens, zegt Ayalon. „We blijven ook in de toekomst nauw samenwerken om extremisten en fanatici te bestrijden. Wat dat betreft zitten we in hetzelfde schuitje. Er is geen verschil tussen een aanslag in Jeruzalem of de gebeurtenissen op 11 september 2001.”

Die strijd ziet u als dé uitdaging van de 21e eeuw?

„Absoluut. In de twintigste eeuw zijn er twee grote uitdagingen geweest: het nazisme en het communisme. Ik ben ervan overtuigd dat terrorisme de uitdaging van de 21e eeuw is. Het grote verschil met het nazisme en het communisme is dat terrorisme zich niet tot een specifiek territorium beperkt. Het is grenzeloos. Het is een oorlog tussen ideeën.”

Voor Israël ligt die uitdaging natuurlijk vooral in het bereiken van een oplossing voor het conflict met de Palestijnen. Is er op dat punt eigenlijk nog wel sprake van een vredesproces?

„Nee, daar is op dit moment geen sprake van. Helaas. Maar dat komt niet door ons. Deze regering heeft direct na haar aantreden de Palestijnen opgeroepen aan de onderhandelingstafel aan te schuiven. We hebben de Palestijnse economie op de Westelijke Jordaan­oever gestimuleerd. We hebben op allerhande terreinen een gebaar gemaakt. Maar niets hielp.”

De Palestijnen willen alleen maar dat Israël een bouwstop in de nederzettingen afkondigt…

„De Palestijnen zijn er erg goed in elke keer nieuwe obstakels op de weg naar vrede op te werpen. Wij hebben aangeboden zonder voorwaarden vooraf –aan beide kanten– te gaan praten. Zij weigeren dat. Kijk naar wat premier Barak in 2000 aan Arafat heeft aangeboden. En vorig jaar nog bood premier Olmert de Palestijnen 96 procent van de Westelijke Jordaanoever. Mahmud Abbas ging niet akkoord. Dan worden er absurde eisen zoals de terugkeer van alle Palestijnse vluchtelingen gesteld. Daar zou geen enkele staat mee akkoord gaan.”

U bent persoonlijk betrokken geweest bij diverse onderhandelingsronden. Wat doet het met u dat er, zestien jaar na de Osloakkoorden, feitelijk vrijwel niets is bereikt?

„Dat is zeer teleurstellend en het frustreert me persoonlijk diep. Israël heeft gedaan wat het kon. Onze positie ten aanzien van het oprichten van een Palestijnse staat is fundamenteel gewijzigd. Daartegenover volharden de Palestijnen in starheid. Je verwacht dat je elkaar wel ergens halverwege op die weg tegenkomt. Al zouden de Palestijnen maar een derde van de route afleggen. Maar zelfs dat is er niet bij.”

Dan toch maar gaan praten met Hamas?

„Met alle respect, maar dat zou hetzelfde zijn als onderhandelen met al-Qaida of met de taliban. Die behoren tot dezelfde wereldwijde groep jihadisten die niet met andersdenkenden kunnen samenleven en het woord verzoening niet in hun woordenboek hebben staan.”

Is een gesprek met Hamas dan überhaupt niet mogelijk?

„Dat is alleen mogelijk als Hamas voldoet aan de verwachtingen van de internationale gemeenschap. Hamas moet de Joodse staat erkennen en het geweld en de terreur afzweren. Verder dient Hamas alle eerdere overeenkomsten tussen Israël en de Palestijnse Autoriteit te erkennen. Als we nu met Hamas gaan praten, komt dat op het belonen van terrorisme neer. Dat lijkt me niet de bedoeling van de internationale gemeenschap.”

Mahmud Abbas heeft recent gedreigd zich uit de politiek terug te trekken. Is er wat Israël betreft in dat geval nog wel een alternatieve gesprekspartner?

„Ik voel me niet in de positie om iets over de keuze van de Palestijnen van een nieuwe leider te zeggen. Ik verwacht ook niet van hen dat zij zich op dat punt met ons bemoeien. Wel hoop ik dat het Palestijnse leiderschap zijn verantwoordelijkheid neemt en in kansen voor vrede blijft geloven.”

En als dat niet gebeurt? Moet Israël zich dan maar eenzijdig terugtrekken uit de Palestijnse gebieden?

„Om een oorlog te beginnen, heb je aan één partij genoeg; voor het stichten van vrede heb je een partner nodig. We hebben gezien wat er in de Gazastrook is gebeurd. Dat was mede bedoeld als proef voor een eventuele terugtrekking uit Judea en Samaria. Wat hebben we voor de aftocht uit Gaza teruggekregen? Een radicaal Hamasbewind en een exponentiële toename van de beschietingen op Israëlische doelen. Op het moment dat wij land weggeven, wordt het gebruikt om ons van daaruit aan te vallen.”

Belangrijker wellicht dan de Palestijnse kwestie is de dreiging van een nucleair Iran. De geruchten over een mogelijke Israëlische aanval op Iran nemen de laatste tijd toe. Wat gaat er gebeuren?

„Ik houd het er met de Amerikanen op dat we alle opties openhouden. In plaats van over opties te praten, kunnen we het beter over acties hebben. Iedereen ziet dat Iran alleen maar tijd probeert te rekken en de internationale gemeenschap voor de gek houdt. Tegelijkertijd zeg ik wel: Als Iran een ongewenste aanpak van dit probleem wil voorkomen, moet het heel snel inbinden.”

Ook aan de noordgrens rommelt het. Hezbollah heeft weer een aanzienlijk wapenarsenaal opgebouwd. Maakt u zich zorgen?

„Ik maak me ernstig zorgen. Hoewel een nieuwe oorlog natuurlijk in niemands belang is. Ook hier zie je overigens weer hoe Iran via gelieerde organisaties een oorlog op afstand voert. Teheran is niet alleen bezig zijn nucleaire ambities waar te maken, maar heeft ook heel duidelijk een politiek programma dat erop gericht is het Midden-Oosten te destabiliseren en uiteindelijk één groot sjiitisch kalifaat te vestigen.”

Daniel ”Danny” Ayalon werd in 1955 in Tel Aviv geboren. Hij studeerde economie aan de universiteiten van Tel Aviv en Bowling Green (Ohio). In 2002 benoemde premier Ariel Sharon hem tot ambassadeur in de Verenigde Staten.

Voor die tijd was hij voor diverse premiers de hoogste adviseur op het terrein van buitenlands beleid. Ayalon maakte deel uit van de Israëlische onderhandelingsdelegatie die in Sharm al-Sheikh (1997), Wye Plantation (1998) en Camp David (2000) vredesbesprekingen met de Palestijnen voerde.

Van 1993-1997 was Ayalon directeur-generaal van de Israëlische ambassade bij de Verenigde Naties. Voor Ayalon in de diplomatieke dienst terechtkwam, was hij financieel directeur bij een groot Israëlisch concern.

Ayalon was sterk voorstander van de ontruiming van de Gazastrook, in augustus 2005. Hij speelde ook een belangrijke rol in de totstandkoming van de zogenoemde routekaart voor de vrede.