De ontslagen maken deel uit van het bezuinigingsprogramma AIDA (Aanpak van Indirecte Diensten en Activiteiten) dat uit drie fasen bestaat. Bij de eerste twee fasen zijn al 790 arbeidsplaatsen bij het ondersteunend personeel geschrapt. Verder werden bepaalde inkoopactiviteiten onder de loep genomen. Deze maatregelen leveren de NS jaarlijks 90 miljoen euro op.

In een verklaring laat NS-topman A. Veenman weten dat AIDA voor veel werknemers ingrijpend is. „Daarom hebben we er iedereen zo veel mogelijk bij betrokken.” Meer dan de helft van de te schrappen arbeidsplaatsen realiseert de NS overigens door minder mensen in te huren bij uitzendbureaus en bepaalde vacatures niet op te vullen.

„Om de verbeteringen in de dienstverlening aan de klanten ondertussen toch voort te laten gaan, heeft het kostenreductieprogramma geen betrekking op de directe medewerkers: conducteurs, machinisten, treinsurveillanten, perronmedewerkers, ticket- en servicemedewerkers en monteurs”, zegt een woordvoerder. „De besparingen worden gerealiseerd door kostenreductie bij de inkoop van producten en diensten enerzijds en efficiency van de organisatie anderzijds.”

De NS vreest dit jaar in de rode cijfers te komen. Verder heeft het bedrijf geld nodig om meer zitplaatsen te krijgen, de sociale veiligheid te vergroten en de treinen op tijd te laten rijden. Daarom voert de onderneming AIDA uit. Het bedrijf lichtte in totaal 5400 banen door die niet direct met de dienstverlening aan de reiziger te maken hebben. Pas in 2004 plukt de NS de financiële vruchten van de in totaal 1240 banen die verdwijnen.

Medewerkers met een vast dienstverband vallen bij het verdwijnen van hun arbeidsplaats onder het sociaal plan van NS. Dit voorziet onder meer in intensieve begeleiding en bemiddeling door het NS Mobiliteitscentrum naar zowel interne als externe vacatures. Het centrum verwacht komende jaren honderden mensen aan een baan te helpen.

FNV Bondgenoten spreekt echter van een „kille en visieloze bezuiniging die schadelijk is voor het NS-product.” De vakbond gaat met zijn leden en met de ondernemingsraad na wat er tegen kan worden gedaan. „Het is voor het eerst in de geschiedenis van de NS dat er zo nadrukkelijk wordt gesproken over gedwongen ontslagen. Daar zijn wij behoorlijk van geschrokken”, aldus bestuurder R. Berghuis van FNV Bondgenoten.

Onlangs voerde de NS ook op andere fronten kostenbesparingen door. De onderneming schaft medio dit jaar de treincatering af, omdat de verkoop van koffie, frisdranken en versnaperingen niet rendabel is. Ook snijdt de vervoerder in de bijdrage aan de treintaxi.

Daarnaast heeft de NS rond de jaarwisseling de prijzen van de treinkaartjes met gemiddeld 4,9 procent verhoogd. De vervoerder is van plan om per 1 juli de prijzen met nog eens 4,15 procent te laten stijgen. De NS is hierover echter in een ruzie verwikkeld met minister De Boer van Verkeer en Waterstaat. Op aandringen van de Tweede Kamer accepteert de bewindsman de voorgenomen tariefsverhoging niet. De rechter moet binnenkort beslissen of de kaartjes dit jaar nog een keer duurder mogen worden. Een datum waarop de rechtszaak dient, is nog niet bekend.