Een van de oorzaken waarom de stemrondes op 15 en 24 januari geen president opleverden, is de gecompliceerde wijze waarop het staatshoofd moet worden gekozen. De stemming verloopt in een gezamenlijke zitting van parlement en senaat in maximaal drie stemrondes. Wil een kandidaat -iedere Tsjechische staatsburger kan zich met de steun van een aantal volksvertegenwoordigers in principe kandideren- in de eerste ronde direct worden gekozen, dan moet hij (of zij) zowel een meerderheid van de parlementsleden (minimaal 101 van de 200) als van de senatoren (minimaal 41 van de 81) achter zich krijgen.

Als de eerste ronde geen definitieve winnaar oplevert, gaat de winnaar van het parlement én die van de senaat door naar de tweede ronde. Is dat één en dezelfde persoon, dan gaat hij alléén hij door. In de tweede ronde moeten de kandidaten zowel de meerderheid van de stemmen van de parlementsleden als die van de senatoren zien te veroveren. Is er na deze ronde nog geen president, dan gaan beiden door naar de derde ronde waarin een van de kandidaten (of één kandidaat als hij de enige was in de tweede ronde) ’slechts’ een absolute meerderheid nodig heeft van de parlementsleden en senatoren gezamenlijk.

Bij de verkiezing op 15 januari drong Vaclav Klaus van de centrumrechtse en oppositionele Democratische Burgerpartij (ODS) samen met Petr Pithart door tot de tweede ronde. De ex-communistische en later dissidente Pithart behoort tot de ’combifractie’ van de christen-democraten en de Tsjechische Volkspartij (KDU-CSL), die samen met de CSSD en fusiepartij Vrijheidsunie en Democratische Unie (US-DEU) in de regering zit. In de tweede en derde ronde slaagde geen van beide kandidaten er echter in, een meerderheid van de parlementariërs en senatoren achter zich te krijgen. Deze verkiezing was bijzonderlijk pijnlijk voor de regerende sociaal-democraten (CSSD) onder leiding van premier Vladimir Spidla (die samen met de parlementsvoorzitter momenteel de taken van de president waarneemt). Hun kandidaat, de voormalige minister van Justitie Jaroslav Bures, overleefde niet eens de eerste ronde.

Ook de verkiezingen van 24 januari leverden niets op. Opnieuw ging voormalig premier Klaus door naar de volgende ronde, dit keer samen met de vrouwelijke senator Jaroslava Moserova van de Burgerdemocratische Alliantie (ODA), die door een aantal partijen naar voren was geschoven. Maar beiden faalden opnieuw in de tweede en de derde ronde. Een smadelijke afgang was er ook deze keer voor de sociaal-democraten, die hun voormalige premier Milos Zeman naar voren hadden geschoven. Deze niet onomstreden politicus sneuvelde in de eerste ronde en kreeg niet eens alle stemmen van de CSSD-volksvertegenwoordigers.

De nieuwe verkiezingsronde van 28 februari moet redding brengen. De enige officiële kandidaat op dit moment is Vaclav Klaus. Zijn grote uitdager wordt naar alle waarschijnlijkheid de voormalige minister van Onderwijs Jan Sokol. In ieder geval is de 66-jarige partijloze hoogleraar filosofie -na de nodige mislukte pogingen om een geschikte kandidaat te vinden- door premier Spidla gevraagd om kandidaat te staan namens de regeringscoalitie. Met de vertrokken president Havel heeft hij gemeen dat hij een van de ondertekenaars was het mensenrechtenmanifest Charta ’77 ten tijde van het communistische bewind.

Politieke analisten in Praag zijn verdeeld over de vraag of de vermoedelijke kandidaat van de regeringscoalitie Klaus zal weten te verslaan. De grote vraag is of Sokol genoeg stemmen zal krijgen van de sociaal-democraten. Een aantal onder hen heeft al laten weten niet op hem te stemmen, omdat hij in het verleden zijn handtekening heeft gezet onder ”Verzoening 95”. Dit was een petitie die het principe van de collectieve schuld van de Sudeten-Duitsers veroordeelde en opriep tot een dialoog met vertegenwoordigers van deze ’Tsjechische’ Duitsers, die na de Tweede Wereldoorlog massaal het toenmalige Tsjechoslowakije moesten verlaten.

„Het zal spannend worden, maar ik denk niet dat hij genoeg stemmen binnen de CSSD heeft”, zei Zdenek Zboril in ”The Prague Post”. „Als iemand de verkiezing gaat winnen, is dat Klaus”, aldus de politiek commentator, die de recente mislukkingen om een president aan te wijzen grotendeels toeschrijft aan de innerlijke verdeeldheid binnen de CSSD. „Vooral na de ophef rond Karel Gott, die in de Praagse burcht (de ambtswoning van de president, red.) probeert te komen, denk ik dat de afgevaardigden bang zijn en een rechtstreekse verkiezing willen voorkomen.”

De persoon voor wie de leden van beide Kamers volgens Zboril zo bang zijn, is een 63-jarige smartlap. De hartenveroveraar van duizenden Tsjechische, Duitse en Russische vrouwen kondigde deze week bij monde van zijn vriend en heavy metal-zanger Ales Brichta aan, dat hij overweegt zich kandidaat te stellen als de verkiezing van 28 februari opnieuw in een flop eindigt. In dat geval zal de regering waarschijnlijk besluiten tot een grondwetswijziging die een rechtstreekse verkiezing door het volk mogelijk moet maken.

„Op dit moment beschouw ik mijn kandidatuur als prematuur en ik denk dat onze wetgevers me dit moeilijke dilemma zullen besparen door zich behoorlijk te gedragen in de derde ronde van de verkiezingen voor het presidentschap van de Tsjechische republiek”, aldus woordvoerder Brichta, die het publiek waarschuwde de mogelijke kandidatuur van Gott serieus te nemen. „Lijkt dit op een grapje? De manier waarop onze politici zich gedragen bij het kiezen van een president lijkt meer op een grapje” zei Brichta.

De zanger vindt dat Gott het presidentschap waard is vanwege zijn „beroemdheid, zijn kosmopolitische natuur en zijn financiële en politieke onafhankelijkheid.” „Als Ronald Reagan als bekend acteur president kon worden (van de Verenigde Staten, red.), waarom kan Karel Gott dat niet worden als een bekend zanger?” vroeg Brichta -gestoken in een T-shirt met daarop de Duitse tekst ”Gott mit uns” (God zij met ons)- zich tijdens de aankondiging hardop af. „Bovendien”, zo vervolgde hij, „zal Gott een traditie voortzetten die is begonnen bij Havel: een artiest als president.”