Herta Müller is zeker geen onbekende in het land der letteren, maar ze behoort evenmin tot de prominente schrijvers die de media beheersen. Daar is ze te bescheiden voor.Herta Müller werd op 17 augustus 1953 in Nitchidorf in het Roemeense deel van het Banaatgebied geboren. De Banaat strekt zich uit over Servië, Hongarije en Roemenië. Toen het grote Oostenrijk-Hongarije nog bestond, vestigden zich in de Banaat grote groepen Duitsers uit het Zuid-Duitse Schwaben.

De ouders van Herta Müller waren boeren van Schwabische herkomst. Toen hun dochter Herta werd geboren, was 15 procent van de inwoners van de Roemeense Banaat Duitstalig. Nu is dat nog maar 2 procent.

Herta Müller studeerde Duitse en Roemeense letterkunde aan de universiteit van Timisoara. Na haar studie werkt zij als vertaler bij een ingenieursbureau. Zij verloor haar werk omdat ze weigerde met de Roemeense veiligheidsdienst, de Securitate, samen te werken. Zij hield het hoofd boven water door op een kleuterschool les te geven en door het verzorgen van privélessen Duits.

Haar eerste boek, de bundel korte verhalen ”Niederungen”, verscheen in gecensureerde vorm in 1982 in Boekarest. Ongecensureerd kwam het dat jaar in Duitsland uit. Na haar debuut publiceerde Herta Müller meer dan dertig boeken. Daartoe behoren ”Der Mensch ist ein grosser Fasan auf der Welt” (1986, ook in het Nederlands vertaald), ”Barfüssiger Februar” (1987), ”Eine warme Kartoffel ist ein warmes Bett” (1992), ”Heute war ich mir lieber nicht begegnet” (1997), ”Heimat ist das, was gesprochen wird” (2001) en ”Atemschaukel” (2009).

In 1987 verliet Herta Müller samen met haar man Richard Wagner Roemenië om zich in West-Duitsland te vestigen. Zij woont thans in Berlijn.

Het hoofdthema van Herta Müllers werk is het leven van de individuele mens onder een dictatoriaal regime dat geen respect heeft voor de menselijke individualiteit. In haar persoonlijke situatie werd het gevoel van onderdrukking nog versterkt door het feit dat zij deel uitmaakte van een minderheid die als een obstakel voor de politieke eenheid werd beschouwd. Er kwam nog bij dat Herta Müllers vader soldaat was geweest in de Waffen SS.

Dit alles concentreerde zich binnen de taal. Het Duits was een wezenlijk onderdeel van Herta Müllers identiteit. Haar Duits verbond haar in geografische zin met taalgenoten in West-Europa, historisch gezien met een enorme culturele geschiedenis, terwijl haar bijzondere Duits ook was ingekleurd door de voortdurende uitwisseling met andere talen die in de Banaat werden gesproken.

Het leven in dat hoogst merkwaardige stuk Europa, in wezen een vergeten stuk Midden-Europa, heeft Herta Müller hypergevoelig gemaakt voor taal. Thuis is een mens in zijn taal. Dat is de diepste overtuiging die in het eigenzinnige taalgebruik van haar literaire werk en in haar opstellen tot uitdrukking komt.

Bondskanselier Merkel toonde zich zeer verheugd over deze toekenning. Zij sprak over erkenning van een ware levenservaring. Dat is de kern: Herta Müller is geen gemakkelijk toegankelijke schrijfster, maar heel haar werk is werkelijk doorleefd.