De uitspraak illustreerde wat Mustafa Zein onlangs in de Arabische krant Al-Hayat schreef: Turkije heeft zijn problemen met Iran overwonnen als een eerste stap richting Turkijes werkelijke doel, namelijk de oprichting van een strategische as tussen Turkije, Syrië en Iran. Het artikel noemde de AK-partij van Erdogan „de predikers van het neo-osmanisme.” Het negentiende-eeuwse neo-osmanisme legde een sterke nadruk op de islamitische wortels van Turkije.In dit kader voert Turkije een zeer actieve politiek in het Midden-Oosten. De afgelopen jaren zijn de economische relaties tussen Turkije en Iran enorm gegroeid, ondanks de sancties tegen Iran. Juli 2007 tekenden beide landen een verdrag aangaande de Nabuccogasleiding, die Iraans gas via Turkije naar Europa moet pompen. Erdogan veegde alle bezwaren van de VS tegen dit verdrag van tafel.

De veranderende Turkse politiek blijkt ook uit de opmerkelijke bloei in de Turks-Syrische relaties. Afgelopen maand bezocht de Syrische president Assad Turkije opnieuw. Het kreeg weinig aandacht in de westerse media, maar op de dag dat president Obama liet weten dat de VS afzagen van het plaatsen van een antiraketschild in Europa, kondigden Erdogan en Assad tijdens een gezamenlijke persconferentie de oprichting aan van een „strategisch verdrag” tussen beide landen. Arabische analisten gaan ervan uit dat Iran zich hier later bij zal aansluiten.

De regering van Erdogan omarmde ook Hamas. De relaties tussen Turkije en Hamas verliepen aanvankelijk via de Turkse ambassade in Damascus. Een hoge delegatie onder leiding van Hamasleider Mashaal bezocht Istanbul voor de eerste keer in februari 2006. Tot op het laatste moment bleef Erdogan de VS en Israël verzekeren dat er geen sprake zou zijn van een bezoek van Hamas. Sindsdien hebben er meer bezoeken plaatsgehad.

Seculiere media in Turkije zijn zeer kritisch over deze toenadering en stellen dat de AK-partij en Hamas hetzelfde doel nastreven, namelijk de oprichting van een islamitische staat. Bovendien wordt Hamas wereldwijd als een terroristische beweging gezien. Het is precies deze term die Erdogan gebruikt om de Koerdische PKK-beweging te bestrijden.

De AK-partij kwam in november 2002 aan de macht in Turkije. Turkije is een seculiere staat die sinds de revolutie van Kemal Atatürk een scheiding van religie en staat kent. Probleem is echter dat deze revolutie van bovenaf werd opgelegd en zich vooral concentreerde in stedelijke centra. Het Turkse platteland bleef diep geworteld in zijn oude islamitische waarden en veranderde niet mee. De afgelopen decennia heeft er in Turkije een enorme migratie plaatsgevonden van het platteland naar de steden, en het platteland nam zijn islamitische tradities mee. Studies tonen aan dat hier de machtsbases liggen van de AK-partij.

De balans opmakend kan men slechts concluderen dat er zich sinds 2002 in Turkije een sluipende islamisering heeft voltrokken. De strijd om het islamitische hoofddoekje symboliseert deze tendens. De AK-partij besloot de seculiere elites te provoceren en vaardigde wetgeving uit die het dragen van hoofddoekjes op universiteiten toestond. De Turkse hoge raad oordeelde echter in 2008 dat dit besluit het seculiere karakter van Turkije uitholde en draaide het terug.

De AK-partij begon een mediacampagne waarin de Turkse seculiere krachten werden afgeschilderd als „ondemocratisch en fascistisch.” Het is dezelfde tactiek die de Egyptische moslimbroederschap en Hamas toepassen: de democratische rechtsgang gebruiken om de agenda van een politieke islam te realiseren.

Yilmez Esmer, hoogleraar politicologie aan de Bahcesehiruniversiteit, toont in zijn recentste studie aan dat 32 procent van de Turkse jongeren thans zeer fel gekant is tegen de Turkse toetreding tot de Europese Unie. Hij beschrijft de jongeren als „veel religieuzer dan de generatie van hun ouders.”