Andere jaren was er altijd wel ergens geld beschikbaar zodat het kabinet wensen van de coalitiefracties in kon willigen. De ruimte is er dit jaar vanwege de financiële en economische crisis niet. „Daar zou ook een verkeerd politiek signaal van uitgaan”, zei ChristenUniefractievoorzitter Slob vanmorgen voorafgaand aan de algemene beschouwingen. Volgens hem moet het er nu vooral om gaan welk perspectief er is voor het Nederland. Slob pleit woensdagmiddag zelf voor „een sociale en duurzame economie in combinatie met een stabiele en betrokken samenleving.”CDA-fractievoorzitter Van Geel stelde woensdagmorgen tijdens zijn termijn dat hij van het kabinet verwacht dat het nog in deze periode een stevig begin maakt met het op orde brengen van de overheidsfinanciën. Volgens de christendemocraat is er een gat van 35 miljard euro dat dicht moet. Dat kan niet zonder structurele hervormingen.

Verder pleitte de christendemocraat onder meer voor een hardere aanpak van criminele jongeren en voor strengere eisen bij huwelijksmigratie. Volgens het CDA zijn de regels te slap. Daardoor komen er nog te veel kansloze jongeren Nederland binnen. Huwelijksmigranten maken in hun land van herkomst een taaltoets Nederlands. Zo’n 95 procent slaagt daarvoor. Van Geel wil een moeilijker toets.

PvdA-fractievoorzitter Hamer is blij met de begroting voor 2010 zoals het kabinet die heeft gepresenteerd. Ze vindt het van groot belang dat dit kabinet flink investeert in werkgelegenheid. Daardoor hebben minder mensen een uitkering nodig. „Nu investeren en straks terugverdienen, zodat Nederland slimmer, schoner en socialer de toekomst in gaat”, aldus Hamer.

De PvdA wil die rekening echter niet bij toekomstige generaties neerleggen. Daarom verzet de fractie zich niet tegen het aangekondigde onderzoek van het kabinet om kritisch te kijken naar alle verworvenheden van de verzorgingsstaat. Hamer zal de voorstellen die volgend voorjaar komen, toetsen aan drie criteria: eerlijk delen, kwetsbaren beschermen en talenten benutten. Vooraf verklaart de PvdA geen enkel onderwerp tot een taboe. Als voorbeelden noemde ze het ontslagrecht, de hypotheekrenteaftrek en de aanschaf van het gevechtsvliegtuig JSF.

ChristenUniefractievoorzitter Slob is tevreden met de gepresenteerde begroting. Het kabinet kiest volgens hem de juiste toon op het juiste moment. Slob maakt zich wel zorgen over de ruimte die er in de samenleving is voor levensbeschouwelijke organisaties. Hij wil dat premier Balkenende erop toeziet dat die ruimte niet minder wordt.

De oppositie reageerde tijdens de eerste termijn kritisch. Alle fracties vinden dat het kabinet te weinig daadkracht uitstraalt en belangrijke beslissingen voor zich uit schuift. Daarbij verwezen ze onder meer naar kritiek van de Raad van State op de begroting voor volgend jaar. Volgens het belangrijkste adviesorgaan van de regering bevordert uitstel niet het gevoel bij mensen dat de situatie zeer ernstig is.

De Tweede Kamer zet het debat donderdag voort. Dan antwoordt premier Balkenende op de gestelde vragen en vindt de tweede termijn plaats.