De peilingen voor NSC zien er al weken niet rooskleurig uit. De twintig Kamerzetels die de partij anderhalf jaar terug behaalde, zijn virtueel verdampt. Slechts twee resteren er nog, volgens een dinsdag verschenen poll van EenVandaag zelfs nog maar één. Pijnlijk is ook dat uit een recent kiezersonderzoek van Ipsos I&O blijkt dat zo’n 30 procent van de NSC-kiezers momenteel zegt te kiezen voor het CDA. Bij de verkiezingen in 2023 was dat juist andersom. Toen stemde ongeveer een vierde van de CDA-kiezers op Omtzigts partij.

Niels Honkoop, oud-CDA-raadslid en voormalig vicevoorzitter van de jongerentak van het CDA, was een van die overstappers. In 2022 zegde hij zijn CDA-lidmaatschap op, een jaar later stemde hij bij de Tweede Kamerverkiezingen op NSC. Hij miste bij zijn oude partij de zelfreflectie, na de Groninger gasaffaire, het toeslagenschandaal en de steeds groter wordende woningnood.

Slagingskansen

Anderhalf jaar later zegt Honkoop sceptisch te zijn geworden over de politieke slagingskansen van NSC. „Politiek gaat uiteindelijk ook om leiders. Er zijn leidende figuren nodig die in staat zijn om het publiek aan te spreken, om de koers uit te zetten en om de neuzen dezelfde kant op te krijgen. Dat is Omtzigt destijds gelukt, maar ik betwijfel of dat na zijn vertrek zo blijft”, aldus de voormalig vicevoorzitter van het CDJA.

Honkoop weet nog niet of hij bij de eerstvolgende verkiezingen opnieuw op NSC zal stemmen. „Ik zie hele capabele Kamerleden die goed in de dossiers zitten, maar de partij is wel onderdeel van een coalitie die kwakkelt en blundert.”

Een terugkeer naar het CDA sluit Honkoop niet uit, al twijfelt hij nog. „Onder Bontenbal is de partij een goede richting ingeslagen, met meer oog voor publieke gerechtigheid. Dat spreekt me aan, maar in de stijl van politiek bedrijven van het CDA mis ik nog de nieuwe bravoure en de concrete uitwerking die destijds wél bij NSC was te zien.”

Omtzigt heeft laten zien dat de erfenis van de christendemocratie niet noodzakelijkerwijs bij het CDA hoeft te liggen, zegt Honkoop. „Ik hoop dat men dat de afgelopen jaren heeft ingezien, ook bij het CDA.” Dat NSC nu laag scoort in de peilingen betekent niet dat de onvrede van veel kiezers weg is, waarschuwt hij.

Behoudzuchtig

Vele malen minder positief over zijn oude partij is Bart-Jan Heine. Hij verruilde in 2023 zijn CDA-lidmaatschap voor dat van NSC: een besluit waar hij nog steeds achter staat. De bestuurskundige, tevens bestuurder van de Stichting Sociale Christendemocratie, stond bij de verkiezingen op plek 33 van Omtzigts kandidatenlijst. Omtzigts zetel komt vanaf volgende week zeer waarschijnlijk beschikbaar voor Nathaly Boelhouwer, die op plek 29 stond. „Ja, ik ben bijna aan de beurt”, grapt Heine.

Hij vindt het CDA onder Bontenbal buitengewoon „behoudzuchtig, conservatief in de negatieve zin van het woord. Ik zie weinig veranderingsbereidheid, maar veel moralisme”, aldus Heine. Het is volgens de NSC’er mooi dat het CDA spreekt over fatsoen en gemeenschapsdenken, maar beide zijn volgens hem tot dusver niet concreet uitgewerkt. „Ik blijf het een beetje vaagtaal vinden.”

Tragedie

Over de toekomst van NSC is Heine optimistischer dan Honkoop, ook nu Omtzigt het politieke toneel heeft verlaten. „Omtzigt had een groot kiezersmandaat. Zijn vertrek is een tragedie, maar betekent echt niet noodzakelijk het einde voor NSC.”

Volgens Heine kan NSC politiek overleven als de partij de opbouwende systeemkritiek van haar oprichter verder uitrolt. In het politieke midden ontbreekt dat soort kritiek, verduidelijkt hij. „Neem thema’s zoals stikstof, migratie en duurzaamheid, die ontzettend veel spanning op de politiek zetten. Veel middenpartijen willen misschien wat veranderen in de marge, maar een substantiële bijsturing komt er niet”, aldus Heine.

Het gevolg daarvan is volgens hem dat de kiezer uitwijkt naar de flanken. „Daar vind je wel heel veel kritiek, maar geen uitgewerkte oplossingen.”

Technocratie

Dat het twintigkoppige NSC nu moet regeren met een PVV die met 37 zetels veel groter is, is iets wat Heine betreurt. „De onduidelijkheid over Pieters beschikbaarheid voor het premierschap heeft ons opgebroken. Het volk wilde hem kronen, maar hij weigerde de kroon. Nu zitten we in een situatie waarin we tegen twee stromen in moeten zwemmen: die van de technocratie en die van het populisme, waardoor er per saldo niets dreigt te veranderen”, zegt Heine.  Een groter NSC, geworteld en al in de traditie van de christendemocratie, had volgens hem vanuit het politieke midden „een kritisch-opbouwend en vernieuwend alternatief kunnen bieden op tal van dossiers, zoals stikstof, migratie, pensioenen, enzovoort.”

Lovend is hij over het optreden van NSC-Kamerlid Agnes Joseph in het pensioendebat vorige week. Joseph wil mensen inspraak geven over de verhuizing van hun pensioengeld naar een nieuw stelsel en kreeg het daarover aan de stok met haar partijgenoot, minister van Eddy van Hijum. „Joseph deed exact wat nodig is”, zegt Heine, „de gevestigde orde die te technocratisch is en die ondanks de evidente problemen vastzit op een als onvermijdelijk beschouwde koers vanuit de inhoud bekritiseren. Zij probeert tenminste nog om op beleidsniveau verandering te bewerkstelligen. Daar heb ik waardering voor.”

Afhakers

Hoewel Honkoop NSC nog niet afschrijft, en Heine nog kansen ziet voor de partij, hebben de eerste afhakers van CDA-huize zich al gemeld. „Dit is geen rijpe partij, ik voel mij hier niet thuis”, zei oud CDA-Kamerlid Jan Mastwijk in november tegen RTV Drenthe. Mastwijk stapte in 2023 over naar NSC, maar is sinds november 2024 weer lid af. „Er is veel discussie binnen de partij en gebleken is dat Omtzigt het niet kan managen”, zo legde hij uit.

Het oud-CDA-Kamerlid bespeurde bij NSC verder een gebrek aan doortastendheid. „Het is halfslachtig”, constateerde hij, met verwijzing naar de aarzeling van NSC om wel of niet in een coalitie met de PVV te stappen. „Opheffen maar, dat NSC”, zo haalde hij uit op de berichtendienst X. Desgevraagd laat Mastwijk weten nog altijd achter die woorden te staan. „Voor nu heb ik er niets aan toe te voegen.”

Hoeveel oud-CDA’ers die in 2023 overstapten dezelfde conclusie trekken nu de partijoprichter de politiek definitief heeft verlaten, zal nog moeten blijken. Op 24 mei wacht de partij de eerste krachtmeting met de leden, op het partijcongres in Nieuwegein.