„Het is moeilijk. Als iemand me opdraagt ergens heen te gaan, kan ik de bewegwijzering niet lezen”, zegt Ahmadi (27), die deel uitmaakt van een logistiek bataljon, lopend door het centrum van Kabul. „In onze basisopleiding hebben we veel geleerd. Sommige van mijn collega’s die kunnen lezen en schrijven kunnen aantekeningen maken, maar ik ben een hoop vergeten, dingen die me misschien het leven kunnen redden.”Om een beter idee te krijgen van de obstakels die een overdracht van de verantwoordelijkheid voor de veiligheid in het land aan het Afghaanse leger in de weg staan, sprak AP met rekruten en bezocht het een trainingskamp. Nu de VS, Europa en Canada moeten besluiten of ze hun betrokkenheid bij een oorlog waarvoor de publieke steun steeds meer afneemt zullen vergroten, wordt er met extra belangstelling gekeken naar het tempo waarin de NAVO de Afghaanse veiligheidstroepen traint en uitrust.

Carl Levin, woordvoerder militaire aangelegenheden van de Democraten in de Amerikaanse Senaat, zei vrijdag dat er wat hem betreft pas meer Amerikaanse gevechtstroepen naar Afghanistan worden gestuurd als de training van het Afghaanse leger wordt geïntensiveerd.

Het geweld in Afghanistan is tot ongekende omvang gestegen, waardoor er steeds meer militairen nodig zijn om grote delen van het land veilig te maken. Amerikaanse en ISAF-troepen kunnen talibanstrijders wel uitschakelen, maar er zijn Afghaanse soldaten nodig om ervoor te zorgen dat ze niet terugkeren. De snelle uitbreiding van het leger heeft echter de vraag opgeroepen of Afghanistan, een van de armste landen ter wereld, wel in staat is zo’n groot legerkorps in stand te houden.

In Irak ontbonden de Amerikanen het leger van Saddam Hussein in 2003, maar zes jaar later zijn ze er nog altijd niet in geslaagd een leger op te bouwen dat zonder hun logistieke, technische en andere hulp kan opereren. En dat terwijl de Amerikanen in Irak, anders dan in Afghanistan, gepensioneerde legerofficieren konden inschakelen en de Iraakse bevolking tamelijk geletterd is.

Uit peilingen blijkt dat van alle Afghaanse instituten het leger onder de bevolking het grootste vertrouwen geniet. Dat is te danken aan zijn betrekkelijke succes, zeker in vergelijking met de algemeen als corrupt beschouwde politie. Maar zo’n 90 procent van degenen die zich aanmelden bij het leger, is volgens Amerikaanse officieren analfabeet. En dat terwijl van de hele bevolking 75 procent analfabeet is. De verklaring hiervoor luidt dat de meeste rekruten uit de lagere klassen afkomstig zijn.

Rekruten krijgen een basisopleiding van tien weken. Dat is al kort en het gebrek aan leesvaardigheid van de meesten zorgt ervoor dat de beperkte lesstof ook nog eens niet goed kan worden afgehandeld. Dat betekent dat soldaten niet goed leren kaartlezen en de gedragsregels van het leger niet goed bijgebracht krijgen. Ook is het moeilijk een solide kern van onderofficieren op te bouwen. Die moeten de schriftelijke bevelen van de commandant overbrengen aan de soldaten en vormen de ruggengraat van een succesvol leger.

Volgens de Amerikaanse generaal-majoor Richard Formica, die over de opleiding van zowel het leger als de politie gaat, is de ongeletterdheid niet onoverkomelijk, maar is het wel een probleem voor rekruten die onderofficier willen worden.

Ook de meeste talibanrebellen zijn analfabeet, maar voor hen maakt dat minder uit. Voor soldaten is het van belang dat ze kaarten en bewegwijzering kunnen lezen, omdat ze op bepaalde momenten op specifieke plekken moeten zijn. De taliban slaan toe waar en wanneer dat hun het beste uitkomt. Ze bewegen zich in –doorgaans Pathaanse– gemeenschappen die hun goedgezind zijn en vertrouwen op plaatselijke gidsen. De meeste talibanstrijders opereren in het gebied waar ze zijn opgegroeid en dat ze op hun duimpje kennen. Ook opereren ze doorgaans in kleine eenheden en gebruiken ze simpele tactieken.