De Iraakse regering beschuldigde in eerste instantie in Syrië verblijvende Ba’athofficieren ervan het meesterbrein achter de aanslagen te zijn. Enkele van deze officieren staan ook op de lijst van internationaal gezochten van Interpol. Deze beschuldigingen leidden ertoe dat Damascus en Bagdad over en weer hun ambassadeurs terugriepen.Afgelopen dagen werden de beschuldigingen ernstiger. De Iraakse televisie zond een op videoband opgenomen bekentenis uit van een verdachte die verklaarde in de buurt van de Syrische kuststad Latikia getraind te zijn door leden van de Syrische veiligheidsdiensten. Naar aanleiding van deze bekentenis beschuldigde Bagdad vervolgens Damascus ervan direct betrokken te zijn bij de aanslagen.

Enkele dagen geleden werd bekend dat de Iraakse minister-president Nuri al-Malaki op 31 augustus een brief heeft gestuurd naar de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, de Zuid-Koreaan Ban Ki Moon, met het verzoek deze brief persoonlijk over te dragen aan de leden van de Veiligheidsraad. Al-Malaki vraagt de raad in deze brief een internationale rechtbank in het leven te roepen, naar het voorbeeld van de zogenaamde Haririrechtbank in Libanon, om de aanslagen te onderzoeken en de „verantwoordelijke buurlanden” voor het internationaal gerecht te dagen. In deze brief wordt Syrië niet met name genoemd.

De kwestie van de aanslagen van 19 augustus is gehuld in duisternis en werpt vele vragen op. Doelwit waren niet de Verenigde Staten, maar twee Iraakse ministeries en die waren niet willekeurig gekozen. Ze staan symbool voor de Iraakse staat. Een Iraakse krant formuleerde het als volgt: „Beide ministeries betekenen voor Irak, wat de Twin Towers voor Amerika betekenden.”

Het ministerie van Financiën werd het eerst getroffen. Baya Jabr, de Iraakse minister van Financiën, is een sjiiet en voormalig leider van de Badrmilitie. Deze Badristen vormden na 2003 doodseskaders die huishielden in soennitische wijken.

De tweede aanslag betrof het ministerie van Buitenlandse Zaken. Hoshiya Zebari, de Iraakse minister op dit departement, is Koerdisch en het is bekend dat er veel Koerden voor hem werken.

Dit lijkt er in eerste instantie op te wijzen dat de daders in soennitische kring moeten worden gezocht. De Iraakse veiligheidsdiensten verrichten veertien arrestaties.

Het onderzoek bracht ook de Buqagevangenis weer onder de aandacht. Deze gevangenis, een van de beruchtste Amerikaanse gevangenissen in Irak, is gelegen in onherbergzaam gebied dicht bij de grens met Koeweit. Het is bekend dat Buqa een rekruteringsbron voor al-Qaida is.

Als gevolg van het strategisch verdrag tussen de Verenigde Staten en Irak zijn de Amerikanen verplicht Buqagevangenen vrij te laten of alleen over te dragen aan de Iraakse autoriteiten als er genoeg harde bewijzen voorhanden zijn. Dat laatste is zelden het geval en daarom zijn reeds duizenden gevangenen uit Buqa het afgelopen jaar vrijgelaten.

De twee zelfmoordenaars die op 19 augustus de vrachtwagens hadden bestuurd, waren recent vrijgelaten uit Buqa. Verder bleken de meesten van de veertien arrestanten eveneens in Buqa te hebben vastgezeten.

De aanslagen van 19 augustus brachten de diepe kloof tussen soennieten en sjiieten aan de oppervlakte. Zo wezen sjiitische politici beschuldigend naar de soennitische Ba’athpartij. Soennitische politici beschuldigden op hun beurt segmenten van de door sjiieten gedomineerde regering ervan betrokken te zijn bij de aanslagen.

Dat alles deed opmerkelijk genoeg de problemen tussen de provincie Koerdistan en Bagdad naar de achtergrond verdwijnen, terwijl de Verenigde Staten vooral bezorgd zijn over de snel oplopende spanningen tussen Koerden en Arabieren.

Ook de rol van de Iraakse veiligheidsdiensten zelf verdient aandacht. Zij lijken de grote afwezige in de hele affaire. De met explosieven beladen trucks konden zonder enige controle door Bagdad rijden tot aan de beide ministeries. Sommige Irakezen zien hierin het onvermogen van de veiligheidsdiensten om Irak te beschermen. Sommige waarnemers gaan verder en suggereren infiltratie van deze diensten van buitenaf.

Daarmee zijn we terug bij de Ba’athpartij. De Verenigde Staten zijn tot de conclusie gekomen dat ze de expertise van de voormalige Ba’athofficieren nodig hebben. In allerlei Arabische hoofdsteden vond er geheim overleg plaats en dat resulteerde in de terugkeer van veel Ba’athleden in allerlei Iraakse overheidsdiensten, waaronder het leger en de veiligheidsdiensten. Dit beangstigt met name de Iraakse sjiieten. Tegelijkertijd maakt het de huidige beschuldigingen tegen Ba’athofficieren minder waarschijnlijk, al vrezen velen dat deze Ba’athleden onmogelijk loyaal kunnen zijn aan de regering van Al-Malaki.

De vraag naar het tijdstip van de aanslagen is ook belangrijk. Dat was twee dagen nadat Al-Malaki was teruggekeerd uit Damascus. Bovendien hebben Syrië en Irak recent een strategisch akkoord gesloten dat de terugtrekking van het Amerikaanse leger uit Irak moet vergemakkelijken.

Syrië is er bovendien veel aan gelegen zijn relatie met de Verenigde Staten te verbeteren. Volgens waarnemers maakt dit Syrische betrokkenheid bij de aanslagen op dit tijdstip niet waarschijnlijk.

De vraag naar wie er baat had bij de aanslagen is ook belangrijk. Het antwoord wijst in de richting van de tegenstanders van Al-Malaki. Zij moeten vooral gezocht worden onder de sjiieten in Irak zelf, die vaak nauwe betrekkingen onderhouden met Iran. De beschuldigende vinger wordt ook uitgestoken naar al-Qaida. Probleem is echter dat al-Qaida altijd de verantwoordelijkheid opeist van aanslagen, en dat gebeurde na de aanslagen op 19 augustus niet. Veel vragen en scenario’s dus. Als tussentijdse conclusie kan worden getrokken dat degenen die Irak opnieuw in een sektarische burgeroorlog willen storten, de winnaars lijken te zijn.