Het besluit van premier Aso kwam als reactie op de enorme nederlaag die de LDP zondag leed in de gemeenteraadsverkiezingen van Tokio.De oppositionele Democratische Partij van Japan (DPJ) steeg van 34 naar 54 zetels, terwijl de LDP er 10 van de oorspronkelijke 48 verloor. De oppositiepartijen bemachtigden daarmee een meerderheid van 66 zetels, tegenover 61 voor de regeringscoalitie van de LDP en Komeito.

Het is de eerste keer sinds 1969 dat de LDP geen meerderheid heeft in het parlement van Tokio, een gebied met bijna net zo veel inwoners als geheel Nederland. Het verlies komt bovendien na een reeks van dramatische LDP-nederlagen bij andere lokale verkiezingen over geheel Japan.

Tokio is in het buitenland bekend als een stad, maar kan beter vergeleken worden met een provincie. Het parlement van Tokio is vergelijkbaar met de Nederlandse Provinciale Staten. Tokio oefent met 10 procent het totale aantal Japanners een grote invloed uit in het land.

Het zware verlies van zondag weegt dan ook als lood op de schouders van de LDP. Dit was duidelijk af te lezen van de gezichten van LDP-partijleiders die zondag in Tokio de resultaten afwachtten in het verkiezingshoofdkwartier van de partij. Ze zaten er somber bij, totaal niet in staat om er een positieve draai aan te geven. Er werd diep gebogen naar kiezers en partijleden en er hing een stemming van volledige verslagenheid.

Het grote verlies bracht Premier Aso ertoe zijn regering te ontbinden, nadat hij zaterdag nog had verklaard dat zelfs een verlies in de parlementsverkiezingen van Tokio hem niet daartoe zou brengen. Het verlies was echter te groot om te negeren.

De regering zal op 21 juli ontbonden worden, terwijl de verkiezingen zijn vastgesteld op 30 augustus. Hoewel traditioneel een lokale overwinning van de oppositie nog geen overwinning in het parlement betekent, zijn de verwachtingen voor een overwinning van de DPJ in Japan groot. De partij verwierf een meerderheid in de laatste verkiezingen van de Eerste Kamer, in 2007, en scoort hoog in opiniepeilingen.

Na 54 jaar van vrijwel onafgebroken alleenheerschappij van de LDP –de oppositie wist enkel begin jaren negentig voor tien maanden een regering te vormen– zijn veel Japanners de partij beu. Premier Aso is ongekend impopulair, en de LDP is de afgelopen jaren bedolven onder een lange reeks van schandalen waar zij nu niet meer onderuit weet te komen.

Veel Japanse kiezers voelen zich ook geïnspireerd door de overwinning van Amerikaanse president Obama afgelopen jaar. Zij willen ook ”change”. Het Engelse woord wordt herhaaldelijk gebruikt door Japanse politici en politieke commentatoren.

De DPJ maakt hier handig gebruik van en belooft een „echte” democratie te maken van Japan. Een van de stokpaardjes van de DPJ is haar belofte de besluitvorming weer in handen van het parlement en de regering te leggen. Nu vindt veel besluitvorming plaats in een ondoorzichtig proces binnen de LDP. De DPJ belooft meer transparantie en wil zich daarbij enten op het Verenigd Koninkrijk en Zweden.

De DPJ belooft ook het sociale vangnet te verbeteren. Dit is hoognodig nu grote bedrijven vaak niet meer het zo beroemde levenslange contract bieden dat voorheen als vangnet diende. Na Zuid-Korea is Japan wereldwijd het ergst getroffen door de recessie. Met name jonge werknemers zijn het afgelopen halfjaar massaal op straat gezet.

Het zijn niet de enige sociale problemen waar Japan mee worstelt. Plattelandsziekenhuizen worden gesloten door een tekort aan personeel en omdat het platteland aan het leeglopen is. De Japanse agrarische sector staat op instorten. En het huidige pensioensysteem kan het ook niet lang meer handhaven.

Of de DPJ op 30 augustus nu wint of niet, vaststaat dat er een grote politieke transformatie gaat plaatsvinden. Ook de LDP begrijpt dat zij niet op de oude voet verder kan gaan.