Beeldreportage: Een overwinning voor Hasankeyf
Voor de vooruitgang moet alles wijken. In het zuidoosten plant Turkije een stuwdam in de Tigris, waardoor het antieke bergstadje Hasankeyf onder water komt te staan.
Deze week was er goed nieuws voor Hasankeyf. Duitsland, Zwitserland en Oostenrijk maakten maandag bekend de omstreden Ilisudam niet te zullen financieren. Begin dit jaar besloten de drie landen de financiering voor zes maanden te bevriezen, omdat het miljardenproject niet aan internationale eisen voldeed op het gebied van milieubescherming, herhuisvesting van bewoners en behoud van cultureel erfgoed. Deze week haakten de landen definitief af.Turkije zegt de dam voor energievoorziening en drinkwater nodig te hebben. Energie is er voldoende in het Midden-Oosten. Denk aan aardolie, maar dat heeft Turkije in veel mindere mate dan bijvoorbeeld buurland Irak. Er is dus alles voor te zeggen om een dam te bouwen die voor de nodige opwekking van energie zorgt. Tegelijkertijd kan Turkije door de Ilisudam het zoete water beter benutten, bijvoorbeeld voor irrigatie.
Met name de buurlanden Syrië en Irak vrezen dat zij door de bouw van de dam droog komen te staan. Doordat de Eufraat en de Tigris in Turkije ontspringen, zit Ankara aan de kraan en dat heeft al tot diplomatieke botsingen geleid. Maar daar trekt Turkije zich weinig van aan. De vroegere Turkse president Suleyman Demirel zei eens: „Zeggen wij de Arabieren wat zij wel of niet met hun olie mogen doen? Nee. Laat ze zich dan ook niet met ons water bemoeien.”
De dam die Turkije in de Tigris wil bouwen, is overigens niet de eerste in het zuidoosten van het land. Al in 1984 begon Turkije met het aanleggen van dammen in de Eufraat, maar met de bouw in de Tigris wil het niet vlotten. De dorpen en steden die onder water komen te staan, protesteren. Een van die steden is het oude Hasankeyf.
Wie Hasankeyf heeft gezien, kan de protesten goed begrijpen. Het stadje met zijn ruim 5000 inwoners is prachtig aan de Tigris gelegen. Het bezit duizenden jaren oude, in de rotsen uitgehouwen woningen, restanten van Romeinse bouwwerken en Syrisch-orthodoxe kerken.
Het stadje dankt zijn bestaan aan de strategische positie: boven op een 100 meter hoog rotsplateau aan de oever van de Tigris. Het middeleeuwse vestingstadje Hisn Kayfa (rotsvesting) controleerde de zijderoute van Diyarbakir naar Mosul, het Bijbelse Ninevé. Tegelijkertijd verdedigde het de toegang naar de Tur Abdin, een voornamelijk door Syrisch-orthodoxe christenen bewoond gebied in het zuidoosten van Turkije.
Dat Hasankeyf onder water komt te staan, deert Ankara niet. „In heel Turkije zijn er oude antieke steden, gebouwen en voorwerpen. Als wij altijd hiermee rekening houden, kunnen wij niets meer doen.”
Turkije heeft voorgesteld om bepaalde gebouwen te verplaatsen naar hoger gelegen delen. Op het voorstel de Ilisudam 20 meter lager te bouwen, zodat Hasankeyf wordt gered, wil Ankara niet ingaan. Dan zou de energieopbrengst minder zijn.
Het is de vraag wat er gaat gebeuren nu de drie Europese landen geen geld beschikbaar stellen voor de bouw van de dam. De burgemeester van Hasankeyf, Abdulvahap Kusen, haalde opgelucht adem: „We willen niet dat Hasankeyf wordt vernietigd.” Tegelijkertijd riep hij op zijn stad op de Werelderfgoedlijst van de Unesco te plaatsen.
Ankara reageerde geïrriteerd en kondigde aan het project zonder internationale hulp uit te voeren. Minister van Milieu Veysel Eroglu, sprak van „een politiek besluit vanuit Europa.” Er zou zelfs sprake zijn van een complot.
Het laatste woord over Hasankeyf en de dam is nog niet gezegd. Wordt vervolgd.
