Ruim acht maanden nadat de kiezers de sociaal-democraten afserveerden, keerden ze woensdag op de slippen van de mediagenieke nieuwe leider met een eclatante verkiezingsoverwinning terug in het centrum van de macht.

Bos (39) heeft in een mum van tijd gerealiseerd wat niemand voor mogelijk had gehouden. Eind vorig jaar stond de PvdA in de opiniepeilingen nog een slordige twintig zetels achter op het CDA. Die kloof heeft Bos echter in de korte, intensieve verkiezingscampagne met ogenschijnlijk speels gemak overbrugd.

De campagne van Bos kende een vliegende start toen de kijker hem uitriep tot winnaar van het eerste grote lijsttrekkersdebat bij RTL4. Daarna leek Bos weinig meer fout te kunnen doen. Wat zijn opponenten Balkenende (CDA), Zalm (VVD) en Marijnissen (SP) ook probeerden, de opinieonderzoeken vielen telkens weer in het voordeel van de PvdA-leider uit. In tegenstelling tot de andere partijen ging de weg van de sociaal-democraten in alle steekproeven alleen maar omhoog.

Net als wijlen Pim Fortuyn, die Bos vorig jaar „het lekkere ding van de PvdA” noemde, glorieerde de PvdA-leider voor de camera’s. Fortuyn zette de toenmalige PvdA-leider Melkert en ex-VVD-voorman Dijkstal als representanten van de ’oude politiek’ op de buis volledig te kijk. Bos heeft een heel andere stijl, maar ook hij wist zich duidelijk te onderscheiden van zijn concurrenten Balkenende en Zalm, representanten van het mislukte avontuur met de LPF.

De 39-jarige Bos week vooral af in zijn presentatie. Hij koos anders dan Melkert niet voor de keiharde confrontatie, gaat zonder stropdas door het leven, ”smart casual” volgens imagodeskundigen, memoreert telkens zijn eigen bescheidenheid en spreekt duidelijke taal. Met zijn uitspraak dat „de inhoud na anderhalve week campagne al helemaal op was” bevestigde Bos dat het vooral om de poppetjes is gegaan.

Inhoudelijk verschilt hij niet veel van zijn voorgangers en het moet nog blijken of hij diepgang heeft. Op het gebied van de integratie zijn de PvdA-standpunten onder Bos iets verhard. Ook heeft hij gebroken met de sociaal-democratische bemoeizucht met het onderwijs, wil hij pas op de plaats maken met privatiseringen en is op zijn voorspraak beperking van de hypotheekrente-aftrek voor hoge inkomens in het verkiezingsprogramma opgenomen.

De „nieuwe PvdA” van Bos is vooral een partij die wil afrekenen met het regenteske imago van het tijdperk-Kok-Melkert en die zich, zoals de SP al jaren doet, ook buiten verkiezingstijd weer in dorpen en steden laat zien. Bos wil die gedaantewisseling als fractieleider vanuit de Tweede Kamer verder gestalte geven en anders dan in de paarse tijd niet slaafs achter het kabinet aanlopen. Hij kondigde aan het ’zijn’ premierkandidaat Cohen niet gemakkelijk te zullen maken.

In zijn vernieuwingsdrang heeft Bos zich omringd met een nieuwe generatie PvdA’ers. Oudgediende Koole is weliswaar nog partijvoorzitter en Bos’ voormalige tegenstrevers voor het lijsttrekkerschap, Van Nieuwenhoven en Klaas de Vries, staan hoog op de kandidatenlijst, maar Bos laat zich vooral bijstaan door nieuwe campagnemedewerkers en adviseurs uit zijn vriendenkring. Velen van hen maakten deel uit van de jeugdige PvdA-vernieuwingsbeweging Niet Nix, die in 1999 ophield te bestaan. In dat jaar grepen twee leden van Niet Nix naast het voorzitterschap van de PvdA.

De komeetachtige opkomst van Bos sluit naadloos aan bij zijn carrière. Nadat hij cum laude afstudeerde in de politicologie en economie aan de Universiteit van Amsterdam, ging hij aan de slag bij Shell. In 1997 kon Bos een aanzoek van de PvdA niet weerstaan en koos hij voor de politiek. Daarmee ging een langgekoesterde droom in vervulling; een droom die eind jaren zeventig was gaan leven door oud-PvdA-leider Den Uyl.

Na nog geen twee jaar kamerlidmaatschap werd hij staatssecretaris van Financiën, het ministerie waar Zalm toen minister was. Woensdag beleefde het ’zondagskind’ het voorlopig grootste succes in zijn politieke loopbaan. De ambitieuze Bos blijft nu nog in de Tweede Kamer, maar ziet dat niet als eindstation. „Ik wil aan de knoppen zitten”, zei hij enkele jaren geleden al.