ANC-leider Zuma belooft Zuid-Afrika te verenigen
Het Afrikaans Nationaal Congres (ANC) heeft de woensdag gehouden parlementsverkiezingen in Zuid-Afrika zoals verwacht met grote overmacht gewonnen, maar is een tweederdemeerderheid kwijtgeraakt. ANC-leider Zuma beloofde het land te verenigen rond een programma van harmonie en samenwerking.
De voormalige antiapartheidsbeweging kreeg 65,9 procent van de stemmen, bleek uit de resultaten die zaterdag werden bekendgemaakt door de kiescommissie. De partij had 66,7 procent van de stemmen nodig om in de toekomst de mogelijkheid te behouden om op eigen houtje de grondwet te wijzigen. Het ANC beschikt daarmee voor het eerst sinds de afschaffing van het apartheidsregime in 1994 niet langer over een tweederdemeerderheid.In het verleden maakte de partij nooit gebruik van die mogelijkheid, maar waarnemers vreesden dat het ANC dat in de komende regeringsperiode wel zou gaan doen. Partijleider Jacob Zuma zou plannen hebben om de grondwet zo aan te passen dat hij gevrijwaard zou blijven van nieuwe strafzaken. Eerdere pogingen om hem voor onder meer corruptie te vervolgen, liepen op niets uit.
De Nationale Vergadering nieuwe samenstelling kiest Zuma begin mei vrijwel zeker tot president. Hij zei na de bekendmaking van de verkiezingsuitslag dat hij president voor alle Zuid-Afrikanen wil zijn.
De omstreden Zuma beloofde dat hij het land zal verenigen rond een programma van harmonie en samenwerking. Alle negatieve zaken uit het verleden moeten we achter ons laten, aldus Zuma, die op 6 mei door het parlement tot president wordt gekozen. Hij herhaalde dat de grondwet van het land niet in gevaar is onder het bestuur van het ANC. De oppositie had daarvoor gewaarschuwd.
Blanke oppositie
De Democratische Alliantie (DA) van de blanke Helen Zille verstevigde haar positie als belangrijkste oppositiepartij. DA behaalde 16,66 procent van de stemmen, tegen 12,4 procent in 2004. In de provincie West-Kaap behaalde de partij zelfs een meerderheid met 51,4 procent van de stemmen. Het ANC bleef steken op 31,5 procent, maar behield zijn meerderheid in de andere acht provincies.
DA won ook op Robbeneiland, waar de legendarische ANC-leider Nelson Mandela achttien jaar gevangenzat. DA kreeg 52 stemmen tegenover 50 stemmen voor de regeringspartij Afrikaans Nationaal Congres (ANC). Het is de eerste keer dat ANC op Robbeneiland verliest sinds het einde van de apartheid in 1994.
De 58-jarige Zille, een voormalige antiapartheidsstrijdster en journaliste die nu burgemeester van Kaapstad is, had de kiezers opgeroepen Zuma „te stoppen om de grondwet te beschermen” en te voorkomen dat Zuid-Afrika een corrupte en criminele staat wordt. Volgens haar staat Zuma voor alles wat laakbaar is aan het ANC.
Zille wordt alom geroemd vanwege haar bestuurlijke kwaliteiten. Vorig jaar werd ze verkozen tot de beste burgemeester ter wereld voor haar strijd tegen criminaliteit, drugs en werkloosheid. Ze staat nu voor de uitdaging om de grote zwarte kiezersgroep te bereiken die steevast op het ANC stemt.
„Het gaat nog een lange tijd duren voordat zij (zwarten) zullen geloven dat een blank persoon werkelijk voor hun belangen wil opkomen”, zei Zille onlangs. De blondine voerde campagne met de slogan ”Stop Zuma”.
Zille stamt van ouders die voor de Tweede Wereldoorlog nazi-Duitsland ontvluchtten. Ze werkte in de jaren zeventig en tachtig als journaliste en was een fel criticus van het apartheidsregime. Na de afschaffing van de apartheid sloot ze zich aan bij de DA. In 2001 werd ze minister van Onderwijs in West-Kaap en drie jaar later werd ze in het nationale parlement gekozen.
Na een keiharde verkiezingsstrijd werd ze in 2006 burgemeester van Kaapstad, dat daarmee de enige belangrijke stad van Zuid-Afrika is die niet onder controle van het ANC staat. Een jaar later werd ze verkozen tot partijleidster van DA.
Nieuwkomer
Nieuwkomer COPE, een afsplitsing van het ANC, kreeg woensdag de steun van 7,4 procent van de kiezers en eindigde als derde. Nadat Zuma eind 2007 als ANC-leider was gekozen en Mbeki enkele maanden later het presidentschap had neergelegd, richtten aanhangers van Mbeki COPE op, de partij die het ANC moest doen vergeten. COPE leek aanvankelijk de wind in de zeilen te hebben, maar raakte toen verwikkeld in interne partijtwisten.
De Inkatha Vrijheids Partij zag haar aanhang fors krimpen, van 6,9 naar 4,5 procent, en is nu de vierde partij van Zuid-Afrika.
De opkomst tijdens de vierde landelijke verkiezingen sinds de val van het apartheidsregime was hoog. Volgens de kiescommissie maakte 77,3 procent van de ruim 23 miljoen stemgerechtigden de gang naar het kieslokaal. In 2004 lag de opkomst iets lager.