Wanneer de wereldgemeenschap er werk van wil maken de piraterij in te dammen, moet ze wel goed bedenken dat dit nooit geïsoleerd kan worden van de interne problematiek in Somalië, beklemtoont de onderzoeker van het Londense instituut voor internationale betrekkingen Chatham House. „Veel te lang heeft de internationale gemeenschap Somalië bezien met de bril van de eigen veiligheid, maar de uitdaging is om nu door te stoten naar het vredesproces en de interne problematiek in het land”, aldus Middleton in een telefonisch interview vanuit Londen.Puinhoop

Somalië verkeert al meer dan twintig jaar in staat van oorlog. Aan de val van de communistische president Siab Barre in 1991 ging een jarenlange en bloedige guerrilla vooraf. Sindsdien heeft het land geen effectieve regering meer gekend. De Oost-Afrikaanse staat verviel tot een toneel van wetteloosheid en anarchie, waar rivaliserende clans de dienst uitmaakten.

Volgens een telling van de BBC vonden er sinds 1991 niet minder dan veertien pogingen plaats om te komen tot de installatie van een regering, maar het liep allemaal op weinig uit. In 2000 leek het tij even te keren, toen clanoudsten en andere figuren van gewicht een president verkozen, Abdulkassim Salat Hassan, en een overgangsregering benoemden. De nieuwe regering kreeg de opdracht mee weer een eenheid van het land te smeden. Wat de regering echter ook deed, het land bleef een verbrokkelde puinhoop.

Buurland Kenia nam vervolgens de taak op zich nieuwe vredesonderhandelingen te begeleiden, wat in 2004 resulteerde in de installatie van een parlement, dat op zijn beurt weer een president koos. En opnieuw richtte het allemaal niets uit. Nog geen twee jaar na de installatie namen islamistische groepen de macht in grote delen van het land over.

Ethiopische troepen sprongen de officiële regering te hulp en verdreven de islamisten weer. Sommige van de rebellengroepen gooiden het op een akkoordje met de regering en traden toe tot het parlement, maar andere –waaronder de berucht Al-Shabaabgroep– bleven de wapens opnemen en heroverden sommige plaatsen opnieuw. De bendes maken Somalië tot een van de gevaarlijkste landen ter wereld. Het recht struikelt er niet eens meer over de straten, het is nergens te vinden.

Lange adem

Die hele geschiedenis van geweld en anarchie kan niet zomaar tussen haakjes worden gezet in de bestrijding van de piraterij, betoogt Middleton. „De vele tieners en twintigers in het land weten niet beter dan dat er oorlog en geweld is”, zegt hij. „Vanuit die context is het begrijpelijk dat ze het risico nemen om de piraterij in te gaan. Ze zijn het gewend omringd te worden door gevaar. Het is voor de piratenchefs geen enkel probleem nieuwe rekruten te vinden wanneer de veiligheid rond de schepen verscherpt wordt.”

Volgens de onderzoeker zijn zo’n 2000 Somaliërs actief als piraat. „Miljoenen Somaliërs lijden echter enkel onder de situatie in hun land. Niet voor niets proberen duizenden Somaliërs op gammele bootjes Jemen te bereiken.”

Middleton zegt dat de internationale gemeenschap in Somalië enkel een terughoudende rol kan spelen. „Somalië moet door de Somaliërs zelf weer worden opgebouwd, desnoods via de traditionele tribale processen. We moeten accepteren dat dingen in Somalië anders gaan dan bij ons. Toen de islamisten in 2006 aan de macht waren, was het er relatief rustig.”

Hij zegt echter niet te weten of de acceptatie ook de sharia-wetgeving moet omvatten, die de huidige regering wil implementeren. „Misschien wel”, zegt hij aarzelend. „Dat is wat zij hebben gekozen.”

Wat Middleton betreft zetten donoren met name in op noodhulp. Ook daarbij geldt dat het eigenlijke werk door Somaliërs zelf gedaan moet worden, mede vanwege de vele ontvoeringen van buitenlanders.

De deskundige onderstreept dat er een lange adem nodig is voor Somalië. „De problemen zijn aan het einde van het jaar niet opgelost. Het is een zaak van langdurige betrokkenheid, maar die is wel dringend nodig.”