Met excuses aan de SGP: deze analyse geldt niet voor lijsttrekker Van der Vlies. Zijn regiotour wordt deze week slechts onderbroken voor het christelijke-lijsttrekkersdebat, dinsdagavond in Zwolle. Mochten daar televisiecamera’s aanwezig zijn, dan verschuilt Van der Vlies zich -zoals hij zelf vaak zegt- niet achter een pilaar. Het Hilversumse mediapark opzoeken doet hij echter allerminst.

Hoe anders is deze week de agenda van lijsttrekkers als Bos (PvdA), Zalm (VVD), Marijnissen (SP) en Halsema (GroenLinks). Om met de laatste te beginnen: maandagavond zat ze bij RTL4, woensdagavond is ze te bewonderen bij 2Vandaag en SBS6, donderdag bij NOVA, zaterdag bij de VARA en zondag bij Netwerk. Kleinere klussen inbegrepen doet ze drie tot vier media-activiteiten per dag, aldus haar woordvoerder.

PvdA-leider Bos, die vrijdag al goed scoorde in het RTL4-lijsttrekkersdebat, is woensdagavond natuurlijk weer present in het debat van 2Vandaag. Donderdagavond holt hij van het actualiteitenprogramma Netwerk naar een ontmoeting met tv-komediant Raymann. Vrijdagavond gaat hij met een RTL-presentator in gesprek over het nieuws van de week en zondag is er het lijsttrekkersdebat van Radio 1, dat ook wordt uitgezonden op tv.

Zalm (VVD) en Marijnissen (SP) hebben vergelijkbare agenda’s. Zo waren zij maandagavond buiten het journaal te bewonderen in het populaire jongerenprogramma Lijst 0 van BNN. Marijnissen liet zich door de presentatrices Katja Schuurman en Bridget Maasland -zogenaamde tv-babes- interviewen tijdens een schuifeltocht door donkere mergelgrotten in Zuid-Limburg. Zalm sprak vanachter een flipperkast in een flitsende speelhal.

Zelfs de ChristenUnie heeft het deze week druk met de media. Dinsdagavond is kamerlid Huizinga-Heringa te zien in het Elfde Uur van EO-directeur Andries Knevel. Woensdagochtend zit lijsttrekker Rouvoet in het programma Goedemorgen Nederland. Ook hij gaat deze campagnedagen nog langs bij Knevel en volgende week dinsdag is hij te zien in het aangepaste NOVA-programma Nederland Kiest.

En dan zijn er voor de lijsttrekkers nog de radioprogramma’s en de optredens in tv-programma’s die hun gasten pas ’last minute’ uitnodigen. Te denken valt aan het populaire Kopspijkers of het elitaire Business Class van vastgoedmagnaat Harry Mens. Maar vooral aan het overbekende Barend en Van Dorp. „Wie daar niet zit, is politiek dood”, aldus enkele prominente politici zaterdag in de Volkskrant.

Natuurlijk is dat overdreven. VVD-politicus Van Aartsen weigerde als minister van Buitenlandse Zaken lange tijd in gesprek te gaan met de oud-voetbaljournalisten Barend en Van Dorp, die zich consequent laten ondersteunen door de linkse stoorzender Jan Mulder, een oud-voetbalprof. Maar tegenwoordig schuift zelfs de premier soms aan de borreltafel van dit illustere tv-gezelschap. En dat is ook weer te begrijpen.

De kijkcijfers! Met een gemiddeld avondje Barend en Van Dorp bereik je als lijsttrekker zo’n 850.000 kiezers. Met een optreden in Nederland Kiest of in Het Elfde Uur pak je er 550.000. Het actualiteitenprogramma Netwerk is goed voor 910.000 kijkers, 2Vandaag voor 985.000, Goedemorgen Nederland voor 190.000 en Business Class voor 95.000. Via het SBS-programma Hart van Nederland bereik je in één klap zelfs 1,1 miljoen kiezers: jong, laagopgeleid en veelal zwevend.

Om van de populaire televisiedebatten nog maar niet te spreken. Het RTL-lijsttrekkersdebat van afgelopen vrijdag werd door niet minder dan 2 miljoen mensen bekeken. Woensdagavond zal het bij 2Vandaag weinig anders zijn. Zondag is er het lijsttrekkersdebat van Radio1. Op 21 januari treffen de lijsttrekkers elkaar bij de NOS, wat vast een kijkcijferrecord zal opleveren.

Tja, daar kan geen zaaltje met partijgetrouwen tegenop. Voor het eerst vormen ze niet meer de hoofdmoot van de campagne. De zuilen zijn afgebrokkeld, een recordaantal kiezers zweeft en in die omstandigheden zijn de zaaltjes voor de meeste lijsttrekkers niet meer lucratief. Als iemand dat heeft aangetoond, is het Pim Fortuyn.

Direct gevolg is dat het woord mediacratie steeds vaker valt. De media, en dan vooral de televisie, beheersen de democratie. Dat gaat zelfs zo ver, dat politieke partijen niet meer in zee gaan met vakbekwame mensen die helaas weinig mediageniek zijn. De charismatische uitstraling, de vlotte babbel en de goede ’look’ zijn doorslaggevend geworden voor een politieke carrière, hoewel ze nog niet allemaal tegelijk nodig zijn.

Communicatiedeskundigen waarschuwen er inmiddels voor dat de reikwijdte van dergelijke trends nog schromelijk wordt onderschat. Wie denkt dat argumenten er in tv-debatten toe doen, heeft het mis, stelde debatwatcher Pauline van Aken maandag in De Telegraaf. Oud-minister Heinsbroek viel haar ’s avonds zonder meer bij: lichaamstaal is in tv-optredens 80 procent van de communicatie.

Toen LPF-leider Mat Herben op 1 januari bij Scheveningen druipend uit de kille Noordzee kroop, vroeg hij bibberend: „Waar zijn de camera’s?” Is hij het prototype van de nieuwe, door de media gegijzelde politicus? Dat zou toch wat veelgevraagd zijn, want met een fikse verkoudheid heeft de arme LPF’er enkele dagen het bed moeten houden.