In een openhartig vraaggesprek met het dagblad La Tercera benadrukte generaal Cheyre dat de huidige krijgsmacht niet dezelfde is als die van dertig jaar geleden. „Ook de leiding is veranderd”, aldus de militair, die verzekerde dat het huidige leger geen enkele politieke ambitie koestert of ideologie voorstaat. „Iedereen is van harte welkom in onze rangen. Politieke overtuiging speelt thans geen rol meer bij promoties. De krijgsmacht is zich er terdege van bewust dat zij toehoort aan de hele natie, aan alle Chilenen”, aldus Cheyre.

De landmachtcommandant zei voorts dat hij persoonlijk part noch deel heeft gehad aan de gebeurtenissen van 11 september 1973, toen het leger de burgerregering aan de kant schoof met een bloedige putsch waarbij de socialistische president Salvador Allende het leven verloor. Hij kan zich evenmin vinden in de overwegingen die aan de machtsgreep ten grondslag lagen. Generaal Cheyre verklaarde dat de talrijke schendingen van mensenrechten die volgden, geen rechtvaardiging kennen.

Over de stagnerende processen tegen de geweldenaars van destijds zei de militair dat het betreurenswaardig blijft dat sommigen in Chili nog steeds geen onderscheid kunnen maken tussen krijgsmensen van weleer en die van tegenwoordig. „Het mag niet zo zijn dat deze processen het leger als nationale instantie ondermijnen, en dat hoeft ook niet wanneer zowel wij zelf als de slachtoffers van de dictatuur of hun nabestaanden het verschil onderkennen tussen verleden en heden”, vindt Cheyre.

Generaal Juan Cheyre nam vorig jaar het bevel over de troepen over van zijn voorganger en ranggenoot Ricardo Izurieta, met wij hij in de jaren na het aftreden van generaal Pinochet als legerleider (1998) heeft geprobeerd de Chileense krijgsmacht te professionaliseren door het uit de politiek te halen. Voor generaal Izurieta was dat niet bepaald eenvoudig, gezien de spanningen rond de arrestatie van Pinochet in Londen en de rechtszaak tegen de voormalige alleenheerser na diens terugkomst.

Dat de socialistische president Ricardo Lagos voor de opvolging van Izurieta uiteindelijk zijn keus liet vallen op generaal Cheyre had deze te danken aan zijn daadkrachtige ingrijpen op het moment dat Pinochet zich had voorgenomen niet langer mee te werken aan de juridische procedure tegen zijn persoon. Opgesloten in zijn buitenverblijf aan de kust had Pinochet de legerleiding laten weten niet van plan te zijn de rechter te ontvangen die hem zou verhoren over de ten laste gelegde mensenrechtenschendingen.

De wellicht mentaal iets aangetaste, maar nog steeds politiek zeer bedreven Pinochet wilde het leger met zijn rebellie forceren hem te hulp te schieten. Op krachtig aandringen van generaal Cheyre besloot de legerleiding juist tot het tegenovergestelde. Het liet Pinochet weten niets voor hem te kunnen of te willen doen mocht hij in verdere juridische problemen verstrikt raken.

„Vanaf dat moment wist generaal Pinochet dat hij niet langer boven de wet stond of onaantastbaar was”, concludeert de advocaat Juan Pavín, die onlangs namens de Inter-Amerikaanse Vereniging van Juristen een rekest bij de hoge raad te Santiago indiende om het eerdere vonnis ongeldig te verklaren dat Pinochet vrijstelde van verdere rechtsvervolging wegens diens ouderdom en mentale gesteldheid. Pavín argumenteert bij de opperrechters dat de voor Pinochet verlossende uitspraak verschillende „ernstige vormfouten” bevat die een nieuwe overweging van de zaak nodig maken.

„Het gaat niet alleen om diverse technische onvolkomenheden, maar ook over de vermelding van verkeerde namen, data en methodes. De formulering van de uitspraak was ongewoon slordig en bevestigt daarmee het eerdere vermoeden dat de betrokken rechters onder druk stonden om snel, en daardoor misschien ook minder evenwichtig, te handelen”, aldus Juan Pavín, die verwacht dat de hoge raad later deze maand zal besluiten of zij zich ontvankelijk wil verklaren voor het in overweging nemen van het verzoekschrift.

Wanneer later dit jaar de herdenking plaatsvindt van de coup waarmee generaal Pinochet dertig jaar geleden de macht greep, zal er geen plaats zijn, zoals in de voorafgaande jaren nog het geval was, voor feestvreugde in de directe kring rond de hoogbejaarde ex-dictator. Voor de meeste politici van rechts is het op audiëntie gaan bij Pinochet niet langer van belang. Niet zo lang geleden was ontvangst door de generaal nog een vereiste om hogerop te komen binnen de behoudende politieke partijen.

De eenzaamheid waarover Pinochet klaagt, vindt hier zijn oorsprong. Zelfs de conservatieve partijen hebben hun ’weldoener’ laten vallen als bron van politieke inspiratie. Tegenwoordig heet elke associatie met de oud-dictator zelfs een groot nadeel.

Pas nu hij geen rol in het nationale leven meer heeft, blijkt hoezeer generaal Pinochet een splijtzwam in de samenleving was. Niet lang geleden waren links en rechts in Chili nog volstrekt gescheiden en onverenigbaar. De polarisering van de politiek was nagenoeg totaal. Dat is niet langer het geval. President Lagos oogst zelfs in conservatieve kringen enige lof, schoorvoetend gegeven, voor de vaste hand waarmee hij Chili door de verschillende crises loodst die Zuid-Amerika geselen.

Ook de burgemeester van Santiago en waarschijnlijke presidentskandidaat van de rechtse partijcoalitie, Joaquín Lavín, heeft weinig moeite met de socialistische president. „Hij doet het redelijk goed”, aldus Lavín, die -voorheen nog bijna het schoothondje van Pinochet- ook veel lof had voor de manier waarop legerleider Juan Cheyre omgaat met het ongemakkelijke erfgoed van de militairen. „De tijden zijn anders, het land is volwassen en de blik moet op de toekomst gericht zijn. Generaal Cheyre is zich hiervan bewust en bewijst het land daarmee een waardevolle dienst”, vindt burgemeester Lavín.

Langzaam, haast tergend langzaam, groeit de politiek van Chili op naarmate generaal Pinochet zijn levenseinde nadert.