Het was een nieuw geluid voor de Mexicanen. Nog niet zo lang geleden ontkende Clintons voorgangster Condoleezza Rice nadrukkelijk dat Amerikaanse wapens een prominente rol speelden in het Mexicaanse drugsgeweld. De nieuwe Amerikaanse regering denkt daar blijkbaar anders over en in de aanloop naar het aanstaande bezoek van president Obama aan Mexico heeft Clinton de afgelopen week overlegd gepleegd met Mexicaanse autoriteiten onder wie president Felipe Calderon.De laatste verklaarde de georganiseerde misdaad in Mexico en de drugbendes in het bijzonder na zijn aantreden twee jaar geleden de oorlog. Hij zette het leger in in een strijd die heviger werd naarmate de bendes meer in het nauw kwamen. Het leger houdt tegenwoordig alle verkeersstromen in het land nauwlettend in de gaten. Wie vandaag de dag met de auto door Mexico reist, wordt regelmatig geconfronteerd met militaire controles. Het gaat hierbij om fuiken waar alle verkeer door moet.

Inzittenden wordt gevraagd waar ze vandaan komen en waar ze heen gaan en bij de geringste verdenking worden auto’s van onder tot boven onderzocht op drugs en wapens. Dat is natuurlijk hinderlijk voor gewone reiziger, maar er wordt weinig gemord. „Het leger behoort tot de meest gerespecteerde instituten van dit land, omdat het lang niet zo corrupt is als de politie en het justitiële apparaat”, zegt Andrew Selee, directeur van het onderzoeksinstituut Woodrow Wilson International Center for Scholars in Washington.

Bij de bron
Minister Clinton bevestigde in Mexico eerdere berichten dat de regering-Obama overweegt om de grensbewaking aan Amerikaanse kant te versterken en om de samenwerking met Mexicaanse autoriteiten uit te breiden. Hierbij zal de nadruk minder liggen op het voorkomen van illegale immigratie (van Mexicanen die illegaal in de VS willen werken) dan wel op het versterken van de veiligheid. Mexicospecialist David Shirk van de Universiteit van San Diego in Californië betwijfelt of dit veel zal uithalen.

„Als problemen zoals het smokkelen van drugs naar de VS en het smokkelen van wapens naar Mexico zich aan de grens manifesteren, dan is het in feite al te laat. Het is beter om die problemen fundamenteel aan te pakken. Bij de bron dus. Daarom vind ik het positief dat er momenteel binnen de nieuwe regering in Washington over wordt gedacht om het Amerikaanse drugsprobleem niet meer te criminaliseren zoals voorheen, maar om het te beschouwen als een gevaar voor de volksgezondheid en daar het beleid op de concentreren”, aldus Shirk.

Hij wijst erop dat de regeringen in Mexico-stad en Washington zich niet alleen zorgen maken over de activiteit van drugbendes. „De drugssmokkel en -handel is maar één onderdeel van het probleem. Het gaat hier in feite om de georganiseerde misdaad die onder meer ook geld slaat uit prostitutie, mensensmokkel, kidnapping en andere vormen van afpersing. Hierbij breiden Mexicaanse bendes hun werkterrein uit in de VS en daarbij strijden zij vaak op zeer gewelddadige wijze over hun ’marktaandeel’, zegt Shirk.

Senator John McCain en de nieuwe minister van Binnenlandse Veiligheid Janet Napolitano hebben de afgelopen dagen gesuggereerd dat de Amerikaans-Mexicaanse grens „gemilitariseerd” zou moeten worden, omdat het zuidelijke buurland een zogeheten falende staat dreigt te worden. Een staat dus waar het centrale gezag niet meer functioneert. David Shirk ontkent dat dit gevaar dreigt in Mexico. „Er is zeker sprake van een ernstige situatie, maar onder een falende staat versta ik een staat waar het centrale gezag in bepaalde gebieden niet meer geldt, zoals in Colombia en Pakistan. Maar dat is in Mexico beslist niet het geval”. Een mening waarvoor Shirk gisteren steun kreeg van Dennis Blair, de nationale inlichtingendirecteur in Washington.

Onthoofd
Dat het probleem ernstig is, blijkt wel uit de cijfers. Sinds begin vorig jaar zijn er in Mexico al 7200 mensen omgekomen in onderlinge drugsoorlogen en moordpartijen waarvan ook politieagenten en recentelijk ook militairen het slachtoffer waren. Daarbij worden slachtoffers vaak onthoofd, als afschrikwekkend voorbeeld.

Volgens een recente opiniepeiling denkt 60 procent van de Mexicanen dat de overheid de strijd tegen de criminele bendes verliest. Is het voor toeristen gevaarlijk in Mexico? „Men kan overvallen worden, maar dat kan overal, ook in Amsterdam. Als je illegale sectoren vermijdt zoals de drughandel en prostitutie dan loop je niet veel gevaar”, zegt Andrew Selee.

Schrijver dezes kan dit bevestigen. Hij heeft Mexico in de afgelopen maanden verschillende malen bezocht, onder meer tijdens een meerdaagse reis in Baja California. Hierbij heeft niemand in ons gezelschap zich ook maar een moment bedreigd gevoeld. Allemaal dus wat overdreven? „Nee, ik denk niet dat je dat kunt zeggen. President Calderon wordt wel degelijk geconfronteerd met een ernstige situatie en dat geldt ook voor het aangrenzende Amerika. Maar als je de oorzaken van die situatie opspoort en systematisch bestrijdt, dan denk ik niet dat Mexico -toegegeven, met al z’n fouten en zwak functionerende instituten- serieus een falende staat dreigt te worden”, besluit Selee.