LEI-directeur prof. dr. ir. L. Zachariasse toonde zich maandagmorgen bij de presentatie van de zogenoemde inkomensraming weinig optimistisch. „Dit is een lelijk jaar voor grote delen van de agrarische sector, eentje dat we zo snel mogelijk moeten goedmaken met betere jaren.” Een „verkeerde schaarbeweging” speelt veel boeren en tuinders parten: de productie nam licht af terwijl de kosten toenamen. De zorg over de financiële positie van veel bedrijven neemt derhalve toe. „Ik wil de situatie niet dramatisch noemen, maar historisch slecht is het wel”, aldus LEI-onderzoeker K. de Bont.

De pijn zit hem vooral bij varkenshouders, vleeskuikenhouders, akkerbouwers en champignontelers. Een gemiddelde varkenshouder zag zijn inkomen met bijna 40.000 euro teruglopen, wat concreet betekent dat hij een verlies van 22.000 euro lijdt. De sterk gedaalde prijzen van varkens (min 15 procent) zijn de belangrijkste oorzaak. Ook voor vleeskuikenhouders is het beeld voor dit jaar ronduit somber. Zij teren -opnieuw als gevolg van een „ongunstige prijsontwikkeling”- gemiddeld 38.000 euro in op hun vermogen. Het is niet alleen kommer en kwel in de intensieve dierhouderij: redelijke eierprijzen betekenen een relatief goed jaar voor leghennenhouders.

De inkomenssituatie voor akkerbouwers leek vorig jaar wat te verbeteren. Dit jaar hijst het LEI de stormbal. Lagere prijzen van poot- en consumptieaardappelen hebben een gemiddeld akkerbouwgezin voor 24.000 euro in de portemonnee geraakt. Er resteert een inkomen van 6000 euro. „Dit leidt tot een ongekende aantasting van het bedrijfsvermogen in de akkerbouw, terwijl de weerstand van veel bedrijven ook in 1999 en 2000 al flink was verzwakt.” Zetmeelaardappeltelers in de Veenkoloniën staan er iets beter voor.

Melkveehouders zien hun koopkracht dit jaar verslechteren. Een lagere melkprijs maakt inspanningen op het gebied van schaalvergroting en betere opbrengsten van verkocht vee ongedaan. Een gemiddeld gezinsinkomen komt in deze sector uit op 19.000 euro (min 6000 euro). Veel blijft er dan volgens het LEI niet over om het weerstandsvermogen van de melkveehouderij te vergroten. Vleesstieren- en schapenhouders profiteerden van gelijkblijvende of zich herstellende prijzen en hogere Europese premies. De mkz-crisis laat in de vleeskalverhouderij echter nog steeds haar sporen na: de situatie is weinig beter dan vorig jaar.

De glastuinbouw is een van de weinige agrarische activiteiten die dit jaar met redelijke cijfers op de proppen komen. Met name bloemen- en potplanttelers wisten kostendekkend te werken en kunnen hun eigen vermogen versterken. Het LEI noemt de gedaalde gasprijs een pluspunt voor deze sector; de loonkosten daarentegen namen fors toe, omdat telers moeilijk aan personeel kunnen komen. „Scholieren bijvoorbeeld kiezen liever voor een ander baantje”, aldus LEI-onderzoeker A. van der Knijff. Vollegrondgroentetelers werkten met wisselend succes, maar volgens het LEI blijft er dit jaar „onvoldoende over voor besparingen.” Voor champignontelers is er weinig reden tot vreugde: hun inkomen daalt met gemiddeld 30.000 euro per ondernemer. Zij teren fors in op hun vermogen.

Voor tuinbouwers in de open grond is 2002 waarschijnlijk ook geen goed jaar. Zo is het voor groentetelers nog even afwachten wat de prijzen van de wintergroenten brengen, al lagen de opbrengsten van de zomergroenten wat hoger. De bloembollenteelt scoort „redelijk.” Hogere appelprijzen en een betere perenproductie konden niet voorkomen dat fruittelers hun bedrijfsresultaat zien dalen.

Gestegen kosten vormen de oorzaak. Ook voor de boomtelers zijn de inkomensverwachtingen dit jaar iets lager dan in 2001.