Juist in de week dat de Europese regeringsleiders in Kopenhagen heftig debatteren over de toetreding van Polen tot de Europese Unie, vraagt Women on Waves in advertenties om geld voor een „nieuwe vaart” van de abortusboot. De stichting wil niet zeggen wat het reisdoel is, maar twee pro-abortusorganisaties in Polen hebben tegenover deze krant bevestigd dat er contact met WoW bestaat over de komst van de boot naar Polen. Over concrete data willen de organisaties echter niets zeggen.

De abortuswet in Polen is een van de strengste in heel Europa. Onder het communistische regime voor 1990 was abortus min of meer vrij en zelfs gratis. Voorbehoedmiddelen waren slecht toegankelijk en abortus gold daarom als een gebruikelijke methode van geboortebeperking. Jaarlijks werden er rond de 100.000 abortussen geregistreerd.

Mede onder invloed van de Rooms-Katholieke Kerk nam Polen na de communistische periode een strenge abortuswet aan. Zwangerschapsafbreking is alleen toegestaan op medische gronden en in gevallen van verkrachting of misvorming van de vrucht. In 1999 werden slechts 151 abortussen geregistreerd. Volgens Poolse pro-abortusgroepen is het aantal onwettige abortussen momenteel echter hoger dan 80.000.

De abortusboot van Women on Waves kan opstomen richting Polen zonder eerst een nieuwe vergunning te vragen. Afgelopen juli gaf de Nederlandse minister Borst van Volksgezondheid de stichting Women on Waves toestemming om overtijdbehandelingen toe te staan. Binnen zestien dagen na het uitblijven van een menstruatie kan een vrouw medicijnen innemen die het ’probleem’ oplossen. Het uitvoeren van daadwerkelijke abortussen stond Borst niet toe.

De Inspectie Gezondheidszorg (IGZ) adviseerde echter tegen deze toestemming. Volgens woordvoerster F. van der Beek is de overtijdbehandeling een „achterhaald begrip.” „Het stamt uit de tijd dat er nog geen precieze methoden waren om vast te stellen of een vrouw zwanger is. Tegenwoordig wordt een overtijdbehandeling pas gedaan als een zwangerschapstest aangeeft dat de vrouw inderdaad zwanger is. Daarmee is de overtijdbehandeling een vroege abortus die dus onder de abortuswet zou moeten vallen”, aldus de IGZ-woordvoerster.

Omdat de abortusboot zich nu in Ierland en dan in Polen bevindt, is het voor de inspectie moeilijk toezicht op de naleving van de regels te houden. „Ook is het moeilijk opvang bij calamiteiten te regelen. Dat zijn twee andere redenen waarom we negatief hebben geadviseerd”, aldus Van der Beek.

Elwira Chlusciel van de Polish Federation for Women and Family Planning hoopt dat Women on Waves succesvol is in het binnenhalen van geld. „Het zou fantastisch zijn als het door zou gaan. Momenteel worden er veel illegale abortussen gepleegd, maar er wordt niet openlijk over gesproken. Een discussie kan misschien de mentaliteit van de bevolking veranderen.”

Ook Lech Kowalewski van Human Life International in Polen verwacht dat de komst van de boot veel stof zal doen opwaaien. Maar hij ziet de boot nog niet dadelijk aanmeren. „De wet is tegen abortus. Als de boot in de buitenwateren blijft, valt het schip misschien niet onder de Poolse wet. Maar er zal toch iemand zijn die de abortusboot op de wal propageert. Me dunkt dat dit ook verboden is. Zeker is in elk geval dat er een klein oproer ontstaat als zo’n boot in een haven aanlegt.”

Dit oproer zal ook doorklinken in het parlement, verwacht Kowalewski. „Het zal het begin van een discussie zijn om de wet te veranderen. Een meerderheid van de bevolking is tegen abortus. Maar in het parlement is dat slechts een minderheid. Er zitten veel socialisten en voormalige communisten in de volksvertegenwoordiging. De opkomst bij verkiezingen is heel erg laag en daardoor ontstaat die vertekening.”

Het Poolse parlementslid Maciej Giertych van de christelijk-nationalistische Poolse Liga voor het Gezin (PSL) is niet verbaasd dat minister Jaruga-Nowacka contact heeft met de WoW om de abortusboot naar Polen te laten komen. Als de boot inderdaad komt, leidt dat tot „heel veel discussie” in de Sejm, het Poolse parlement, denkt Giertych. Hij verwacht echter niet dat de links-liberale meerderheid zich tegen de komst van de boot zal verzetten.

„We doen alles om te voorkomen dat de boot komt”, zegt Giertych. Concrete plannen heeft hij op dit moment echter nog niet. „We kunnen in ieder geval veel lawaai maken, een zwarte lijst opstellen van mensen die bij deze actie zijn betrokken en de kwestie onder de aandacht brengen van de Poolse bevolking. Die is -in weerwil van de verhoudingen in het parlement- in meerderheid tegen de eventuele komst van de boot.” Verder wil Giertych nagaan of het Poolse vrouwen kan worden verboden de boot te bezoeken.

„Het plan is ronduit een schandaal en een provocatie”, zegt parlementariër Martin Libicki van de Partij voor Recht en Orde.

Veel wettelijke mogelijkheden om de komst van de boot tegen te houden, zijn er volgens het parlementslid echter niet. „De wet gebiedt wel juridische stappen tegen artsen die een abortus uitvoeren, maar niet tegen de vrouwen die hem willen ondergaan.”

Giertych en Kowalewski verwachten dat de komst van de abortusboot consequenties heeft voor het referendum over aansluiting bij de Europese Unie. Kowalewski: „De regering zal voor het referendum proberen de komst van de boot te blokkeren. Momenteel is 60 procent voor aansluiting bij de EU. De Poolse tegenstanders van de EU zullen de abortusboot zeker gebruiken. Zeker bij een lage opkomst is het niet onwaarschijnlijk dat de regering het EU-referendum verliest.”