De tijd dat neonazi’s een exclusief probleem van de Oost-Duitse deelstaten waren, is met de moordaanslag op een Beierse politiechef voorgoed voorbij. Voor de buitenwacht was extreem rechts vooral een hardnekkig restant van de DDR, het probleem van een bevolking die sceptisch tegenover de democratie stond en zich door de politiek in de steek gelaten voelde. Hoge werkloosheid en achtergestelde lonen droegen hun steentje bij.Het leek een regionaal probleem, maar het gaat nu inmiddels heel Duitsland aan. De politiechef van Passau in Nederbeieren, Alois Mannichl, werd zaterdag in de deuropening van zijn huis neergestoken, waarbij de dader extreem rechtse leuzen uitte. Mannichl overleefde de aanval ternauwernood. Dat bij de aanslag niet een buitenlander of een linkse activist het doelwit was, maar een vertegenwoordiger van de staat, heeft veel ophef veroorzaakt. De Beierse minister-president Seehofer sprak zelfs van „een nieuwe dimensie van extreem rechts geweld” en „een aanval op de rechtsstaat.”

Het extreem rechts geweld neemt toe in Beieren. Aanhangers worden jonger en gewelddadiger. Dat bevestigen cijfers van de veiligheidsdienst begin deze week. Tevens heeft het politieke uithangbord van extreem rechts, de NPD, zich met 1000 leden uit Beieren, op een totaal van 7000, stevig gevestigd in de deelstaat.

De journaliste Andrea Röpke, die zich intensief met de rechtsen heeft beziggehouden, benadrukte op Duitslandradio het toenemende belang van internet voor het rechtse geweld. Tegen de politiechef was maandelijks stemming gemaakt op rechtse internetsites, omdat hij hard tegen rechts extreme uitingen en betogingen had opgetreden.

Dat er wat moet gebeuren, daar is iedereen het nu over eens. Maar wat? Heftig bediscussiëren politici de vraag of de rechts extreme partij NPD verboden moet worden of niet. Het parlement van de deelstaat Beieren besloot maandag unaniem dat een mogelijk verbod onder de loep moet worden genomen. Vooral SPD’ers, zoals voormalig partijleider Kurt Beck, steunen dit idee.

Zijn partijgenote Zypries, de Duitse minister van Justitie, ziet daartoe echter weinig mogelijkheden. Vijf jaar geleden strandde een poging van regering en parlement om de NPD te verbieden voor het Hooggerechtshof, omdat de NPD vol met informanten van de veiligheidsdienst zat, tot zelfs in leidende functies. Daardoor is bewijsmateriaal waardeloos. Aan die situatie is sindsdien weinig veranderd.

Vooral de christendemocraten peinzen er niet over de informanten op non-actief te stellen om een partijverbod mogelijk te maken. Volgens de vicevoorzitter van de CDU-Bondsdagfractie Wolfgang Bosbach is het agressieve karakter van de NPD en daarmee het risico veel te groot.

Het gekrakeel dreigt echter de aandacht van het echte probleem af te leiden. Ook met een NPD-verbod verdwijnt het extreem rechtse geweld niet, weet iedereen. Hoewel de politieke wil er is, lopen veel maatschappelijke projecten tegen extreem rechts echter tegen bureaucratische horden aan. Van duurzame projecten is geen sprake.

Het unieke project Exit bijvoorbeeld, dat sinds begin jaren negentig meer dan 200 neonazi’s hielp het extreem rechtse milieu te ontvluchten, voldeed begin deze maand niet meer aan de veranderde subsidie-eisen. De overheid merkte dat er wat mis was met de eisen: veel kleine projecten tegen extreem rechts haalden de eisen niet.

In januari krijgt Exit nog een kans, maar het is typerend. „In Zweden krijgt onze zusterorganisatie een toezegging voor twintig jaar, wij hier voor hoogstens drie jaar”, luchtte Bernd Wagner, oprichter van Exit, zijn hart tegenover de Tagesspiegel.