In Kenia, waar Obama’s vader vandaan komt, is de verkiezingsdag uitgeroepen tot nationale feestdag. Talloze baby’s hebben de naam Barack dan wel Obama gekregen, alsook Hussein, Obama’s tweede voornaam. In Uganda kreeg de belangrijkste straat in de hoofdstad Kampala de naam Obama Boulevard en in Nigeria hebben militante groepen, die tegen de regering vechten, een kort staakt-het-vuren in acht genomen om Obama’s verkiezing te vieren.Het Amerikaanse tijdschrift Time beschreef Obama als „de nieuwe Mandela” van Afrika. En de Zuid-Afrikaanse oud-president was een van de eersten die Obama gelukwenste. Nelson Mandela zei: „Uw zege laat zien dat niemand moet stoppen met de ambitie om van deze wereld een betere plaats te maken.” Tegelijkertijd maande Mandela hem, dat zijn presidentschap in het teken moet staan van de bestrijding van armoede en ziektes „waar ook ter wereld.” De huidige president van Zuid-Afrika, Kgalema Motlanthe, noemde Obama’s overwinning „een teken van hoop, niet alleen voor miljoenen Afro-Amerikanen, maar ook voor de inwoners van Afrika en Afrikanen in de diaspora.”

Inderdaad, hooggespannen verwachtingen in Afrika. Maar kan de nieuwe president die waarmaken? De Keniaanse krantencommentator Makau Mutua gooide al gauw olie op de golven. Onomwonden schreef hij: „Omdat Afrika een politieke cultuur van sterke leiders kent, menen Afrikanen dat presidenten, van welk land dan ook, oppermachtig, hoogst begaafd en alomtegenwoordig zijn. Ze vergeten dat dit in Amerika niet opgaat. Een Amerikaanse president is aan handen en voeten gebonden.”

Ook een bekende journalist in Uganda, Timothy Kalyegira, probeerde de feestvreugde te temperen door erop te wijzen dat Afrika met Obama vermoedelijk geen hogere prioriteit krijgt dan thans het geval is. Hij schreef: „Obama’s eerste toespraak na zijn verkiezing hield hij voor een pro-Israëlgroep, niet voor zwarte Amerikanen. Dat moet de ogen openen van diegenen die denken dat Obama de belangen van Afrika als prioriteit gaat stellen. Bereid je er maar op voor dat je door Obama teleurgesteld zult worden.”

Obama staat niet bekend om zijn kennis van de buitenlandse politiek en hij weet volgens kenners vrijwel niets van Afrika. Twee jaar geleden bezocht hij het Keniaanse dorp waar zijn vader werd geboren, waar hij als een popster werd ingehaald en bejubeld. Maar dat was tot nu toe zijn enige bezoek aan Afrika bezuiden de Sahara.

Richard Dowden is directeur van de in Londen gevestigde ”Royal African Society”. Hij wijst erop dat Obama de Amerikaanse ”Farm Bill”, die subsidies aan Amerikaanse boeren regelt, van harte ondersteunt. Die wetgeving heeft harde klappen toegediend aan de agrarische export van Afrika, aldus Dowden. „Obama’s overwinning heeft de Afrikanen uiteraard meer zelfvertrouwen gegeven, wat alleen maar goed is. Maar hij heeft nauwelijks contacten van enige betekenis in Afrika en hij weet heel weinig van Afrika”, aldus Dowden.

En nu, bijna een maand na de verkiezingen, begint inderdaad het besef door te dringen dat Obama’s Afrikabeleid vooralsnog ondoorzichtig en onbekend is. „We moeten hieruit een les trekken”, verklaarde een hoogleraar in Amerikaanse studies aan een universiteit in Senegal. „De les is, dat de Verenigde Staten de schatkist niet zal openen om miljarden dollars richting Afrika te sturen. Zo werkt dat niet.”

Het beleid jegens Afrika onder George Bush bestond voornamelijk uit de strijd tegen het internationale terrorisme, de behartiging van oliebelangen in olieproducerende landen zoals Nigeria en Angola en humanitaire hulpverlening. In de vloed van anti-Bushemoties wordt vergeten dat hij de eerste Amerikaanse president is geweest die zeer actief en royaal Afrikaanse problemen heeft aangepakt, zowel met het sturen van hulpverleners als met het verschaffen van steungelden.

Daarentegen had zijn voorganger Bill Clinton een tweeslachtige houding ten aanzien van dit werelddeel. Hem wordt verweten dat hij de genocide in Rwanda niet heeft gestopt en dat hij zijn troepen uit het verscheurde Somalië liet terugtrekken.

In Zuid-Afrika wordt er door commentatoren op gewezen, dat Bush als eerste een zwarte minister van Buitenlandse Zaken benoemde. Ook is bekend dat Bush zijn ontwikkelingshulp aan Afrika koppelde aan de manier waarop het geld werd uitgegeven.

In de afgelopen vijf jaar heeft de VS aan vijftien Afrikaanse landen, waarvan twaalf ten zuiden van de Sahara, in totaal 15 miljard dollar geschonken om te gebruiken in de strijd tegen aids. Daarvan kreeg Zuid-Afrika, als land met het hoogste aantal slachtoffers ter wereld, alleen al meer dan 1 miljard. Het programma, waaronder dit gebeurt heet -heel toepasselijk-: Het noodplan van de Amerikaanse president voor de strijd tegen aids, afgekort Pepfar.

Onder Bush heeft Amerika het voortouw genomen in de strijd tegen die andere dodelijke ziektes die Afrika teisteren: malaria en tuberculose. En al die miljarden staan los van de Amerikaanse ontwikkelingshulp, die onder Bush omhoogging van 1,3 miljard dollar in 2001 naar 5 miljard dit jaar. Bush heeft ervoor gezorgd dat na het verstrijken van zijn ambtstermijn die hulp doorgaat, tot in 2010 een bedrag van bijna 9 miljard is bereikt.

Onder Obama is het echter de vraag of die massale hulpverlening inderdaad kan worden voortgezet, gezien de internationale economische situatie. Afrika heeft baat bij Amerikaanse hulp. Maar ook de handelsbalans met Amerika slaat door in het voordeel van Afrika. Afrika ten zuiden van de Sahara exporteerde vorig jaar voor 5 miljard dollar naar de VS (voornamelijk grondstoffen), terwijl de Amerikaanse import slechts 1,4 miljard bedroeg.