Zaterdagmorgen vliegen zo’n twaalf gematigd hoopvolle mensen met een helikopter naar een zeer afgelegen locatie op de grens van Zuid-Sudan en Congo. Ze hopen daar een ontmoeting te hebben met een man wiens naam bij honderdduizenden Ugandezen, Sudanezen en Congolezen herinneringen oproept aan gruweldaden waarvan zij ooggetuigen waren, of zelfs (gedwongen) dader.Al twintig jaar leidt de schimmige, zichzelf als spiritueel medium presenterende Joseph Kony met ijzeren hand de LRA. Zijn (kind)soldaten zaaiden dood en verderf, eerst in het noorden van Uganda en het zuiden van Sudan, maar de laatste maanden in het verre noorden van Congo.

Tussen de LRA en de Ugandese regering loopt al sinds augustus 2006 een moeizaam vredesproces dat wordt begeleidt door de federale regering van Zuid-Sudan en wordt betaald door de VN en enkele westerse landen. De mensen die vandaag op die hele afgelegen plaats in het oerwoud getuige hopen te zijn van de ondertekening door Kony van het vredesverdrag, zijn vertegenwoordigers van al die betrokken regeringen en organisaties.

De scepsis is groot, de verwachtingen laag gespannen. Op basis van anonimiteit leggen diplomaten in de hoofdstad Kampala van Uganda uit waarom. Kony staat erom bekend dat hij op het laatste moment afspraken afzegt, of gemaakte afspraken niet nakomt. Bovendien is er nog een andere reden om mismoedig te zijn: veel diplomaten vinden dat de internationale gemeenschap de burgers in de betreffende gebieden (die toch de grootste slachtoffers zijn) in de steek laat.

„Stel je voor dat Kony het weer laat afweten en het vredesverdrag voor de zoveelste keer niet tekent”, zegt er één. „Welk land is dan bereid om militaire actie tegen die oorlogsmisdadiger te ondernemen? Geen enkel land. Afrikaanse landen zijn niet in staat die klus te klaren en westerse landen willen niet. Dat betekent dat we geen stok achter de deur hebben.”

Het lijkt erop dat Kony weet dat hij niets heeft te vrezen. Hij lijkt zich van niemand iets aan te trekken. Hij laat zijn onderhandelingsteam in de hoofdstad Juba van Zuid-Sudan meedoen met de vredesonderhandelingen, terwijl hij zijn rebellen in Congo dorpen laat overvallen en honderden mensen ontvoeren. „Kony wil helemaal geen vrede”, zegt woordvoerder Paddy Ankunda van het Ugandese leger. „Hij misbruikt de rust van de vredesonderhandelingen om zijn rebellenleger uit te breiden. Hij bereidt een nieuwe oorlog voor.”

Het voelde als een grote afgang toen in april van dit jaar de eerste ondertekeningsceremonie van het vredesakkoord een flop werd. Anderhalf jaar lang was erover onderhandeld en eindelijk zou het dan zover zijn.

Tientallen journalisten en nog veel meer hoogwaardigheidsbekleders waren destijds na een lange autorit of met een helikopter afgezet op een van de meest afgelegen plekken ter wereld: het grensgebied tussen Zuid-Sudan en Congo. Daar in de buurt van het ’dorpje’ Nabanga was een stuk oerwoud speciaal voor de gelegenheid omgetoverd tot een luxe kampeeroord, compleet met slaaptenten, catering en aggregaten voor de opwekking van elektriciteit. Maar hoofdpersoon Kony kwam op het allerlaatste moment niet opdagen. De angst voor herhaling is groot, want de pers is vandaag niet welkom bij de ondertekening.

De reden om te kiezen voor die onmogelijk afgelegen locatie was de angst van Kony voor arrestatie. Hij en zijn topcommandanten zijn namelijk gedagvaard door het Internationaal Strafhof in Den Haag, dat hen verdenkt van oorlogsmisdaden en misdaden tegen de mensheid tijdens hun twintig jaar lange strijd tegen de regering van president Museveni.

De rebellen van de LRA werden bekend en berucht door hun gruweldaden en ontvoeringsacties in het noorden van Uganda. Om hun verliezen aan te vullen ’rekruteerden’ de rebellen jongemannen, vrouwen en tienduizenden kinderen door hen te ontvoeren en te dwingen voor hen te vechten. Veel kinderen werden gedwongen tot het plegen van gruweldaden. Meisjes werden na hun eerste menstruatie verdeeld onder commandanten.

Het geweld en de angst voor ontvoering leidden ertoe dat de totale plattelandsbevolking van het noorden van Uganda (2 miljoen mensen) hun dorpen ontvluchtte naar familieleden in de stadjes of naar vluchtelingenkampen. Jarenlang streed het Ugandese leger tevergeefs tegen de rebellen, die steun kregen van de islamitische regering in de Sudanese hoofdstad Khartoem. De rebellen hadden dan ook hun bases in Sudan, waar ze bescherming genoten en waar het Ugandese leger hen niet mocht bestrijden. Toen Uganda in 2003 toestemming kreeg om de rebellen ook in Sudan aan te vallen, vluchtte Kony met zijn hoofdmacht naar natuurpark Garamba in het noorden van Congo, een zeer afgelegen gebied.

De Congolese regering beschouwt de LRA als een minder grote bedreiging voor haar positie dan de Tutsirebellen, die onder leiding van generaal Laurent Nkunda oorlog voeren in het oosten van Congo. De LRA strijdt immers niet tegen de Congolese regering. Bovendien bevindt de LRA zich in een zeer afgelegen gebied.

President Joseph Kabila geniet weinig steun onder de inwoners van het noorden van Congo. Het lijkt hem dus niet zo veel te kunnen schelen dat de LRA de afgelopen maanden tientallen dorpen en zelfs het stadje Dungu aangevallen heeft. Daarbij is een onbekend aantal doden gevallen, zijn honderden mensen ontvoerd (onder wie alweer veel kinderen) en zijn 50.000 mensen op de vlucht geslagen.

Diplomaten in Kampala hopen dat de bijeenkomst met Joseph Kony vandaag in het oerwoud iets tastbaars oplevert. „Misschien is het nog wel het beste als Kony het weer laat afweten”, oppert er één. „Dan weten we tenminste waar we aan toe zijn. Dan stopt het vredesproces zoals dat tot nog toe gelopen is. Dan stopt namelijk de financiering vanuit de VN en westerse landen.”

Als Kony wel zijn handtekening zet, betekent dat niet het einde van de oorlog. Dat houdt slechts in dat er weer een volgende fase begint. Het is namelijk zo dat Kony na ondertekening van het vredesverdrag enkele maanden lang met zijn manschappen in de jungle mag blijven. Ze mogen in die tijd zelfs hun wapens houden.

De Ugandese regering moet na ondertekening aan de Veiligheidsraad van de VN vragen of deze de arrestatiebevelen van het Internationaal Strafhof wil opheffen. Daarna moet een proces van vergeving en integratie van rebellen plaatsvinden in Uganda zelf. Kony en zijn topcommandanten moeten dan door een Ugandese rechtbank berecht worden.

Voorzitter Matsanga van de onderhandelingsdelegatie van de LRA heeft al aangegeven dat Kony pas met zijn mannen het bos uitkomt, als de Ugandese regering zwart op wit de bevestiging heeft dat de arrestatiebevelen niet meer van kracht zijn.

Een diplomaat stelt: „Als Kony tekent, wordt het nog een lastige klus om de rebellen te eten te geven. Het is namelijk een onderdeel van de afspraken dat de VN ervoor zorgen dat de rebellen te eten hebben, zolang zij met het vredesproces meedoen. Maar welke hulporganisatie zou er bereid zijn om de taak op zich te nemen dat voedsel af te leveren aan een groep rebellen die in het noorden van Congo dorpen overvalt en burgers afslacht?”