Drie kandidaten dingen naar het voorzitterschap. Dat zijn de huidige voorzitter van de Arbeiderspartij en de voormalige minister van Defensie Binyamin Ben-Eliezer (ook bekend als ”Fuad”), Knessetlid en voormalige minister van Binnenlandse Zaken Chaim Ramon en de populaire burgemeester van de stad Haifa, oud-generaal Amram Mitzna.

Uit opiniepeilingen blijkt dat Mitzna de beste kansen heeft om de race te winnen. Volgens een opiniepeiling voor de Israëlische krant Ma’ariv gisteren mag Mitzna rekenen op 56 procent en Ben-Eliezer op 25 procent van de stemmen. Ramon zal genoegen moeten nemen met slechts 9 procent.

Van de kiesgerechtigden zei 13 procent nog niet te hebben besloten. Bij de Arbeiderspartij moet een kandidaat voor het voorzitterschap 40 procent van de stemmen van de partijleden krijgen. Zo niet, dan volgt een tweede verkiezingsronde.

Mitzna houdt er gematigde politieke denkbeelden op na. Hij wil de onderhandelingen met PLO-voorzitter Yasser Arafat heropenen als dat nodig is voor de voortzetting van het vredesproces, hoewel de meeste Israëliërs weinig of geen enkel vertrouwen meer hebben in de Palestijnse leider. Hij sluit ook onderhandelingen met de islamitische terreurbeweging Hamas niet uit.

De Likud houdt voorverkiezingen op 28 november. Bij de Likud dingen eveneens drie kandidaten naar het leiderschap: de huidige premier en partijleider Ariel Sharon, de minister van Buitenlandse Zaken Benyamin Netanyahu en Moshe Feiglin. Feiglin is de meest rechtse kandidaat van de drie. Hij komt uit de beweging Zo Artzenu („dit is ons land”), die in de jaren negentig fel protesteerde tegen het doen van territoriale concessies aan de Palestijnen. Feiglins doel is de Likud verder naar rechts te laten afbuigen.

Hoewel Feiglin waarschijnlijk niet meer dan een paar procent van de Likud-leden zal weten te winnen, kan zijn kandidatuur belangrijk zijn. Hij kan er namelijk voor zorgen dat de winnaar (waarschijnlijk Sharon) net niet 50 procent van de stemmen haalt. Als dat zo is, moeten er nieuwe verkiezingen worden gehouden tussen Sharon en Netanyahu.

De druk in de Arbeiderspartij op Ramon en in de Likud op Feiglin om af te zien van de strijd is zwaar. Maar de twee kanslozen zijn zich ervan bewust dat het meedoen aan de verkiezingen voor leiderschap goed is voor hun politieke carrière, ook al verliezen ze.

De Israëlische politieke partijen bepalen zelf wie er op de kandidatenlijst staan voor de Knesset en hoe zij op die lijst worden gerangschikt. De partijen hanteren verschillende systemen. Bij de ultraorthodoxe Verenigd Thora Judaïsme bepaalt een commissie van rabbijnen wie er naar het kandidaatschap voor het parlement mogen dingen. De spirituele vader van de Shas, rabbijn Ovadia Yossef, stelt de lijst voor de Shas samen. Meestal stellen echter centrale comités van de partijen de kandidatenlijsten op. Deze comités worden weer gekozen door de partijen. In het verleden hebben partijen ook voorverkiezingen gehouden waaraan alle leden mochten meedoen.

Vele Israëliërs melden zich pas vlak voor de voorverkiezingen aan als lid, aldus politicoloog dr. Gideon Rahat van de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem gisteren op een persbijeenkomst. Na de verkiezingen, zo leert de praktijk, zeggen zij het lidmaatschap weer op. Het grootste gedeelte van de 110.000 leden van de Arbeiderspartij en de 300.000 leden van de Likud is voor de verkiezingen gerekruteerd. Sommigen zijn lid van beide partijen, hoewel dat tegen de politieke spelregels is. Bij een controle van de registrator in 1996 bleek dat 10 procent van de partijleden lid was van meer dan één partij. Enkele mensen waren zelfs lid van vijf partijen. Momenteel vergelijken de Arbeiderspartij en de Likud de kandidatenlijsten zelf, aldus Rahat.

Bij de voorverkiezingen voor partijleiderschap spelen ideologische factoren geen belangrijke rol. De strijd betreft vooral een strijd tussen persoonlijkheden. Netanyahu echter heeft zich bij de verkiezingstoespraken nog rechtser opgesteld dan Sharon. Het wondermiddel om de veiligheidssituatie te verbeteren zou de verbanning van de Palestijnse leider Yasser Arafat zijn.

Als de partijen in december definitief hebben bepaald wie hun lijstaanvoerders en kandidaten voor de Knesset zijn, zal de verkiezingscampagne in volle hevigheid losbarsten. De veiligheidssituatie in Israël, die na het doen van territoriale concessies aan de Palestijnen ernstig is verslechterd, zal ongetwijfeld het belangrijkste element zijn in de debatten. Oppositiepartijen zullen ook het economisch beleid van Sharon hekelen. Zij zullen onder meer aanvoeren dat ultraorthodoxe instellingen en de Joodse nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever en in de Gazastrook onevenredig veel geld krijgen. Opiniepeilingen duiden er op dat de Likud een overwinning zal halen bij de nationale verkiezingen op 28 januari volgend jaar.