Nobelprijs Scheikunde voor Amerikanen en Japanner
De Nobelprijs voor Scheikunde gaat dit jaar naar de Japanner Osamu Shimomura en de Amerikanen Martin Chalfie en Roger Y. Tsien voor „hun ontdekking en ontwikkeling van de groene fluoriscerende proteïne GFP". Dat maakte de Koninklijke Zweedse Academie voor Wetenschappen woensdag bekend.
Het lichtgevende eiwit GFP werd in 1962 ontdekt in een kwal, de Aequorea victoria, die vooral aan de kust van Noord–West Amerika voorkomt. Sindsdien wordt de proteïne ingezet als marker bij biologisch onderzoek.Met behulp van GFP zijn wetenschappers erin geslaagd processen zichtbaar te maken die eerder onzichtbaar waren, zoals de ontwikkeling van zenuwcellen en de uitbreiding van kanker. Door met een uv–lamp op een cel te schijnen licht het eiwit groen op.
In het menselijk lichaam komen tienduizenden verschillende proteïnes voor. Deze eiwitten controleren tal van chemische processen. Met behulp van DNA–technologie is het mogelijk geworden om GFP te verbinden met andere proteïnes en deze daardoor zichtbaar te maken. Dat maakt het mogelijk om de bewegingen en interacties van die eiwitten waar te nemen. De technologie is toegepast voor onderzoek naar Alzheimer en naar de groei van insuline producerende cellen in een embryo.
Shimomura (80) ontdekte dat het eiwit onder ultraviolet licht groen oplicht. Chalfie (61) ontwikkelde technieken om GFP als marker in te zetten in genetisch onderzoek. Tsien (56) kwam achter het mechanisme van de fluorescentie. De drie moeten de prijs, die gedoteerd is met 1 miljoen euro, delen. Zij ontvangen de prijs op 10 december, de sterfdag van de stichter Alfred Nobel.
Vorig jaar ging de prijs naar de Duitse wetenschapper Gerhard Ertl. De in Stuttgart geboren Duitser kreeg de prestigieuze prijs voor zijn studies naar chemische processen op vaste oppervlakken. De Nobelprijs voor Chemie werd in 1901 voor het eerst uitgereikt. De onderscheiding ging toen naar de Nederlander Jacobus van ’t Hoff.